Zdzisław Chrząstowski

Zdzisław Chrząstowski (ur. 29 listopada 1891, zginął 6 września 1939 w Łodzi) – podpułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.

W czasie I wojny światowej pełnił służbę w 1 Pułk Ułanów, z którym szarżował pod Krechowcami, a następnie w I Korpusie Polskim w Rosji. W maju 1918, po kapitulacji korpusu, przedostał się do Murmańska i Archangielska skąd ewakuowany został do Francji. Do Polski powrócił w maju 1919 z Armią Hallera i wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej, a później wojnie z bolszewikami.

17 kwietnia 1919 we Francji objął obowiązki dowódcy II plutonu w 4 szwadronie II grupy szwadronów 1 Pułku Szwoleżerów. Po powrocie do kraju i zakończeniu walk z Ukraińcami, do stycznia 1920 pełnił służbę graniczą na Śląsku. Stacjonował wówczas w Dąbrowie Górniczej. Od stycznia do maja 1920 uczestniczył w zajęciu Pomorza. W maju skierowany został na front północno-wschodni do Nowych Święcian. Dowodził 4 szwadronem, który przydzielony został do 11 Dywizji Piechoty, w charakterze kawalerii dywizyjnej. W czerwcu objął dowództwo II dywizjonu 4 Pułku Strzelców Konnych. W następnym miesiącu, osłaniał odwrót 11 DP, działając dywizjonem jako strażą tylną. W sierpniu 1920 na czele dywizjonu wziął udział w bitwie warszawskiej. W dniach 6-8 września 1920 w rejonie Małoryty, razem z grupą majora Liwacza, prowadził skuteczne działania przeciwko dwu sowieckim pociągom pancernym zakończone wykolejeniem jednego z nich, za co przedstawiony został do odznaczenia Krzyżem Virtuti Militari. 11 września uczestniczył w zdobyciu Kobrynia, a 18 września zdał dowództwo dywizjonu rotmistrzowi Romanowi Węgłowskiemu.

W latach 1922-1923 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. Następnie został przeniesiony do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie. Z dniem 15 października 1924 został wyznaczony na stanowisko szefa sztabu 1 Dywizji Kawalerii w Białymstoku, dowodzonej przez generała brygady Juliusza Rómmla. 14 października 1926 został powołany do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych i mianowany oficerem sztabu gen. bryg. Juliusza Rómmla, wówczas generała do prac przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych. W 1930 był zastępcą dowódcy 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. W I kwartale 1931 przeniesiony został z 7 Pułku Strzelców Konnych do Inspektoratu Armii we Lwowie na stanowisko oficera sztabu. W latach 1936-1938 dowodził 4 Pułkiem Ułanów Zaniemeńskich w garnizonie Wilno.

W kampanii wrześniowej 1939 pełnił funkcję sztabowego oficera do zleceń dowódcy Armii „Łódź”, gen. dyw. Juliusza Rómmla. Zginął w godzinach rannych 6 września 1939, w trakcie bombardowania Kwatery Głównej Armii „Łódź” rozmieszczonej w Łodzi przy ulicy Zgierskiej 133, w pałacu Heinzla, w parku Julianowskim.

Z natury łagodny, a nawet nieśmiały, o dużej kulturze, był nieugięty w sprawach etyki i honoru żołnierskiego. Miał swoje zasady, od których nigdy nie odstąpił. Nic dziwnego, że nie był lubiany przez klikę, która panoszyła się na szczytach hierarchii wojskowej. Ludzie uważający się za "wodzów", a w rzeczywistości nieucy i analfabeci, spowodowali, że odebrano mu 4 Pułk Ułanów, którym dobrze dowodził. Przyczynił się do tego jeden z inspektorów armii, znany z tego, że osobiście rozstawiał karabiny maszynowe, a plan działania armii opierał na wynikach rozpoznania patroli nocnych piechoty, które miały przynieść rewelacyjne wiadomości nad ranem. Chrząstowskiego zdjęto z pułku przed samą wojną. Przyjechał do mnie zmartwiony i rozżalony. Skorzystałem z tego i wziąłem go do swojego sztabu jako oficera do zleceń. Oddał mi nieocenione usługi jako uczciwy człowiek i niezłomny żołnierz. Każde zadanie, które mu dawałem, wykonywał sumiennie. Od pierwszego dnia wojny wysyłałem go na odcinki najbardziej zagrożone. Zawsze przywoził mi prawdziwe wiadomości i przekazywał słuszną i sumienną ocenę ludzi i ich działalności. To że teraz mogłem tak szczegółowo przedstawić bieg wypadków we wszystkich dywizjach armii i dać sprawiedliwą ocenę dowódców, jest jego dużą zasługą. I wreszcie zginął sam, ratując mnie od śmierci.

W 1935 w Warszawie opublikowane zostały jego wspomnienia zatytułowane Legenda murmańska. Wspomnienia z nieznaną balladą Eugeniusza Małaczewskiego i przedmową.

Ponadto opublikował artykuł Rajdy i zawody konne kombinowane, Przegląd Kawaleryjski Nr 11 (49), Warszawa 1929.

• kornet
• rotmistrz – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów jazdy
• major – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 8. lokatą w korpusie oficerów kawalerii
• podpułkownik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 w korpusie oficerów kawalerii

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (29 IX 1939)
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy w 1921)
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych - 12 maja 1936

• Dzienniki Personalne Ministra Spraw Wojskowych.
• Juliusz Rómmel, Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii "Łódź" i "Warszawa", Państwowe Wydawnictwo "Iskry", Warszawa 1958
• Aleksander Wojciechowski, Zarys historii wojennej 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, Warszawa 1929
• Kazimierz Mazurkiewicz, Zarys historii wojennej 10-go Pułku Strzelców Konnych, Warszawa 1930