Zbigniew Semadeni

Zbigniew Władysław Semadeni (ur. 1 marca 1934 w Warszawie) – polski matematyk zajmujący się analizą funkcjonalną, teorią kategorii, dydaktyką matematyki i filozofią matematyki.

Syn sędziego Tadeusza Semadeniego (1902–1944) i lekarza Ireny Konopackiej-Semadeni (1901–1984). Jego starszym bratem był powstaniec warszawski Allan Andrzej Semadeni ps. Allan (1928–1944), który razem z ojcem zginął 19 sierpnia w obronie Politechniki Warszawskiej.

Ożenił się z Ewą Wierzchleyską (ur. 1934), córką Klemensa Wierzchleyskiego herbu Berszten II (1902–1944) i Wandy Wierzchleyskiej (1900–2012), a wnuczką lekarza, prof. Eugeniusza Wajgla (1873–1944).

Ukończył fizykę (1955) i matematykę (1956) na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 1962–1986 pracował w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie w roku 1963 uzyskał stopień doktora habilitowanego. W 1971 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1976 roku tytuł profesora zwyczajnego. Zastępca dyrektora IM PAN do spraw naukowych 1973–1985.

W latach 1986–2004 profesor Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1991–1996 dyrektor Instytutu Matematyki UW. Od 2004 profesor emerytowany UW.

Semadeni wykazał, że przestrzeń Banacha C[0,ω₁] wszystkich funkcji ciągłych na liczbie porządkowej ω₁+1 (wyposażonej w topologię porządkową i rozpatrywanej jako nieprzeliczalna przestrzeń zwarta) nie jest izomorficzna, jako przestrzeń Banacha, z sumą prostą C[0,ω₁] ⊕ C[0,ω₁]. Był to pierwszy przykład przestrzeni Banacha o tej własności w klasie przestrzeni funkcji ciągłych (innym przykładem w klasie dowolnych przestrzeni Banacha jest przestrzeń Jamesa; przykład opublikowali Czesław Bessaga i Aleksander Pełczyński w tym samym numerze Biuletynu Polskiej Akademii Nauk, co przykład Semadeniego). Z nazwiskiem Semadeniego związane jest pojęcie klasy operatorów Semadeniego.

Członkostwo z wyboru w stowarzyszeniach naukowych:

• członek Executive Committee of the International Commission on Mathematical Instruction (ICMI) 1979-1982, vicepresident of ICMI 1983-1986,
• członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1984),
• fellow of American Mathematical Society (od 2012; przedtem member of AMS od 1962).

Invited speaker na Międzynarodowym Kongresie Matematyków ICM w Berkeley 1986.

Nagrody

• nagroda im. Stefana Mazurkiewicza przyznana przez Polskie Towarzystwo Matematyczne 1972

• Banach spaces of continuous functions, PWN, Warszawa, 1971.
• Wstęp do teorii kategorii i funktorów. Wyd. 2. Warszawa: PWN, 1978, seria: Biblioteka Matematyczna. Tom 45 (wspólnie z Antonim Wiwegerem).
• Schauder bases in Banach spaces of continuous functions, Lecture Notes in Mathematics, vol. 918, Springer-Verlag, Berlin, 1982, ​ISBN 3-5401-1481-5​.
• Matematyka w edukacji początkowej – podejście konstruktywistyczne, rozdział w monografii: Z. Semadeni et al. Matematyka w edukacji wczesnoszkolnej. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce, 2015, s. 9-170, ​ISBN 978-83-7173-309-3​.

• Zbigniew Semadeni w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI).