Wawrzyniec Bartilius

Wawrzyniec Bartilius, SJ (ur. 9 sierpnia 1569 w Tarnowie, zm. 28 sierpnia 1635 w Smoleńsku) – jezuita, prowincjał litewski, filozof i teolog; autor dzieł ascetycznych, pochodzący z Tarnowa. Mistrz – spowiednik św. Andrzeja Boboli w nowicjacie.

Wykształcenie średnie zdobył w Kolegium Jezuitów w Jarosławiu. W 1585 r. wstąpił do zakonu jezuitów i w Brunsberdze (obecnie Braniewo) odbył dwuletni nowicjat. Filozofię studiował w Kolegium Jezuitów w Braniewie (1592–1595), a teologię w Kolegium Jezuitów w Poznaniu (1597–1601). Święcenia kapłańskie przyjął w 1601. W 1603 udał się przez Loreto do Rzymu, gdzie przez pół roku przebywał w domu nowicjatu, by zapoznawać się z jego organizacją oraz metodami wychowywania i kształcenia nowicjuszów, co miał potem przeszczepić do nowicjatu wileńskiego, jako jego magister w latach 1611–1617. Wcześniej jednak, w latach 1605–1608 wykładał filozofię w Akademii Wileńskiej. Z tego okresu pochodzi zachowany do dziś rękopis wykładów logiki oraz dwa drukowane zbiory tez z zakresu logiki. W Akademii Wileńskiej uzyskał stopień magistra sztuk wyzwolonych i filozofii, równoważny wówczas z doktoratem. W roku 1610/1611 wykładał teologię moralną w Kolegium Jezuitów w Nieświeżu (zachował się rękopis wykładów). Po przekazaniu obowiązków magistra nowicjatu wykładał teologię pozytywną, tj. Pismo Św., w Akademii Wileńskiej (1617–1619), a w latach 1620–1623 był rektorem Kolegium Jezuitów w Pułtusku.

Odznaczał się wielką pracowitością i wszechstronnym oczytaniem w literaturze ascetycznej. Był umysłem krytycznym, trzeźwym i spostrzegawczym. Gdy w 1629 r. wskutek epidemii w Nieświeżu, ewakuowano całe kolegium na Polesie, Bartilius pozostał na miejscu, by nieść pomoc zarażonym.

W 1635 Bartilius został prowincjałem Litewskiej Prowincji TJ, która liczyła wówczas ponad 500 jezuitów. Zmarł jednak tego samego roku w Smoleńsku. Jego ciało przewieziono do Wilna i pochowano w kościele św. Jana, w krypcie pod kaplicą sodalicyjną św. Stanisława Kostki.

Oprócz wspomnianych wyżej prac z filozofii i teologii moralnej Bartilius zostawił kilkanaście prac o charakterze ascetycznym, m.in.:

• Alfabet duchowny
• Obowiązki dobrego młodziana
• Psalmus vitalis
• Exercitationes quaedam spirituales

1. Kojałowicz Wijuk Albertus [Wojciech], De vita et moribus R.P. Laurentii Bartilii e Societate Iesu, Vilnae 1645.
2. Darowski Roman, Wawrzyniec Bartilius SJ (1569–1635).Wybitny Tarnowianin z przełomu XVI i XVII wieku, „Rocznik Tarnowski”, Tarnów 1990, s. 129–132.
3. Roman Darowski, Wawrzyniec Bartilius SJ (1569–1635), filozof i teolog, „Bobolanum", t. 3, Warszawa 1992, s. 101–111; Laurent Bartilius, philosophe et théologien, Résumé, s. 111.
4. Roman Darowski, Studia z filozofii jezuitów w Polsce w XVII i XVIII wieku, Kraków 1998, s. 61–74.

• ks. Czesław Falkowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 313. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ​ISBN 83-04-03484-0​
• Ludwik Grzebień, Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Kraków 1996, s. 28