Tomasz ze Zbrudzewa

Tomasz ze Zbrudzewa (zwany też Łysym, ur. 1500 w Zbrudzewie, zm. 1567 prawdopodobnie w Lubiniu) – mnich benedyktyński, tłumacz Biblii na język polski i jej popularyzator wśród ludu.

W 1536 złożył śluby zakonne. Zamieszkał w klasztorze w Lubiniu. Zachowało się po nim kilkanaście rękopisów, głównie o treści religijnej - pisane po łacinie i bogato glosowane po polsku. Glosy zawierają wiele ciekawego materiału obyczajowego z pierwszej połowy XVI wieku. Opracował m.in. dwutomowy słownik biblijny, tzw. mamotrept pochodzący z lat 1548 oraz 1549. Wykłada w nim swoje poglądy na temat konieczności przybliżenia prostym warstwom społecznym Biblii w języku polskim, jako kontrapunktu dla tłumaczeń protestanckich.

Nie zachowała się żadna informacja na temat tego, czy Tomasz ze Zbrudzewa przetłumaczył całą Biblię. Zachował się rękopis Apokalipsy św. Jana. Tekst świadczy o samodzielnym przekładzie, z użyciem jakiegoś znacznie starszego egzemplarza Biblii (występują archaizmy). W tekście dochodzą do głosu indywidualne cechy językowe, a mianowicie wielkopolskie elementy dialektyczne.

• Przekłady biblijne Tomasza ze Zbrudzewa

1. Irena Kwilecka, Nieznana polska Apokalipsa z połowy XVI wieku w przekładzie Tomasza ze Zbrudzewa, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1/1958, ss.27-29