Thomas Montanus

Thomas Montanus (Diksmuide, 7 juni 1617 - Brugge, 8 april 1685) of Thomas Van den Berghe was geneesheer in Brugge en publiceerde een boek over de kenmerken van de pest.

Montanus was een zoon van arts Robert Van den Berghe en Catharina Bosmans. Robert Van den Berghe was de auteur van het 17de-eeuws boek over dieetleer Diaetema sive solubris victus ratio novo-antiquana.

Thomas was achtereenvolgens getrouwd met Petronella De Keyzer (in Gent, 1646), met Anna Elyas (rond 1649) en met Maria Van Sandijcke (Brugge 1641-1720) (in 1673). Hij had een dochter uit het tweede en een zoon uit het derde huwelijk, die jong stierven.

Montanus deed middelbare studies in Brugge, waarschijnlijk bij de jezuïeten. In oktober 1634 begon hij de studies in de artes aan de universiteit van Leuven, waar hij werd ingeschreven in de pedagogie De Burcht. Wellicht werd hij toen voor het eerst geconfronteerd met een pestepidemie. In juli 1639 behaalde hij het licentiaat in de geneeskunde. Ter vervollediging van zijn kennis reisde hij tijdens een peregrinatio academica in Duitsland en Italië. Bij zijn terugkeer vestigde hij zich in Gent.

In 1643 verhuisde hij naar Sint-Winoksbergen en werd er in 1645 hoofdgeneesheer in het oude Sint-Janshospitaal van het stadje. Tijdens de Spaans-Franse Oorlog werd hij ongetwijfeld geconfronteerd met ziekten die aan de pest verwant waren, want in zijn latere geschriften verwees hij ernaar. In 1652 werd hij benoemd tot geneesheer-pensionaris van Sint-Winoksbergen.

In juli 1655 schreef hij zich in als vrijlaat binnen het Brugse Vrije en in 1656 kwam hij in Brugge wonen. Op 16 juli van dat jaar werd hij geneesheer-pensionaris van de stad Brugge en geneesheer in het Sint-Janshospitaal. In 1663 werd hij ook geneesheer-pensionaris van het Brugse Vrije.

In 1666 brak een pestepidemie uit in Brugge. Montanus werd benoemd tot hoofdverantwoordelijke van de pas opgerichte 'Kamer van Gezondheyd'. De evolutie van de ziekte werd dag na dag bij alle besmette personen en hun familie genoteerd. Dit liet Montanus toe de omvang van de evolutie van de epidemie op de voet te volgen.

Hij publiceerde over de Brugse pest een verslagboek, Qualitas Loimodea sive pestis Brugana anni MDCLXVI.

Montanus genoot groot gezag in de medische wereld van zijn tijd. Zoveel is duidelijk als men het schilderij bekijkt dat in 1677 door Philippe Bernaerdt werd gemaakt met voorstelling van de eed van chirurgijns, waar Montanus aan het hoofd van prijkt, als voorzitter van de examencommissie.

Hij stichtte in 1665 de medische beroepsvereniging met de naam 'Confraternitas S. Lucae medici'. Hij was ook actief als geneesheer-expert.

• Montanus kocht in 1675 het herenhuis Den Oven in de Braambergstraat, op de hoek van de Jozef Suveestraat. Hij overleed er en na zijn dood bleef het grote huis de eigendom van zijn weduwe tot in 1723.
• In Brugge is een vereniging actief betreffende de geschiedenis van de geneeskunde in deze stad. Gesticht onder het voorzitterschap van Robert Pannier. Ze draagt de naam vzw Montanus, Collegium Medicum Historicum Brugense. Ze geeft een jaarboek uit onder de naam Montanus Tijdingen.
• In Diksmuide werd een straat naar Thomas Montanus genoemd, een galerij draagt zijn naam, en in het stadspark werd een borstbeeld van hem opgericht, van de hand van bronsgieter Jan Tamsin.
• In Brugge draagt een hotel in de Nieuwe Gentweg, op initiatief van een Brugse arts de naam Montanus.
• Op 25 april 2015 werd op de binnenkoer van het oude Sint-Janshospitaal een borstbeeld van Montanus geplaatst. Het is een replica van het Diksmuidse kunstwerk.

• Isaac DE MEYER, Notice sur Thomas Montanus, Brugge, 1841
• G. VAN DOORSLAER, Thomas Van den Berghe, in: Biographie nationale de Belgique, T. XXIX, Brussel, 1956, 269-271.
• J. J. MATTELAER, Thomas Montanus, een vergeten Westvlaams geneesheer, in: Tijdschrift voor geneeskunde, 1969, 1051-1054
• J. VAN LAERE, Thomas Montanus et la peste à Bruges en l'an de grâce 1666, in Sartoniana, Volume 9, Gent, 1996.
• J. VAN LAERE, Thomas Montanus, auteur van een traktaat over de epidemie, Qualitas loimodea sive pestis Brugana: enkele biografische gegevens, in: Verhandelingen van de Koninklijke Academie voor Geneeskunde in België, 1999, blz. 317-323.
• E. LACROIX, Comparative study of the ideas about causes, disease mechanisms and therapies of the plague on the basis of the plague treatises of the Medical Faculty of Paris (1348-1349), of Joannes de Vesalia (after 1454) and of Thomas Montanus (1669), in: Verhandelingen van de Koninklijke Academie voor Geneeskunde in België, 1999, blz. 325-61.
• Michiel DERUYTTERE, "Van Surgiens, reeuwers, vroede vrauwen en dulle lieden", een wandeling door het medisch landschap van Brugge in de 16de - 17de eeuw, Brugge, 2006.
• Robert A. C. PANNIER, Van gissen naar weten. De geneeskunde in Brugge in de 17de eeuw, de tijd van Thomas Montanus', Brugge, 2008
• Robert A. C. PANNIER, Thomas Montanus, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, Deel 19, Brussel, 2009, col. 706-712.
• Brigitte BEERNAERT, Monumentendagen 2011, Conflict, Brugge, 2011.
• Daniel DE CLERCK, In Brugge staat een huis de Marenzi, het empirehuis aan de Braambergstraat, in: Brugs Ommeland, 2012.
• William DE GROOTE, Thomas Montanus, medicus, in: Montanus Tijdingen, Brugge, 2015.