Theodoros Ntorros

Ο Θεόδωρος Ντόρρος (1895 - 1954) ήταν Έλληνας υπερρεαλιστής ποιητής.

0 Θεόδωρος Ντόρρος γεννήθηκε το 1895 από ελληνοαμερικανούς γονείς. Πιθανώς πελοποννησιακής καταγωγής, εξασφάλισε την αμερικανική υπηκοότητα το Σεπτέμβριο του 1922(ή 1923).Εργάστηκε ως εμπορικός αντιπρόσωπος και διευθυντικό στέλεχος στην οικογενειακή επιχείρηση ειδών προικός ‘’Dorros Bross’’ στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι. Στη δεκαετία του 1920 επισκέφθηκε τη Γαλλία αρκετές φορές όπου συνδέθηκε φιλικά με τον πεζογράφο Θράσο Καστανάκη. Άγνωστο πότε αποσύρθηκε με την αμερικανίδα σύζυγό του Σούζαν –αλκοολικός πλέον,και οικονομικά κατεστραμμένος μετά την οικονομική ύφεση στην Αμερική σε χωριό νοτίως του Παρισιού, οπότε και αυτοκτόνησαν μαζί τον Οκτώβριο του 1954.

Του αποδίδεται μία μόνη ποιητική συλλογή, με τίτλο, ’’Στου Γλυτωμού το Χάζι, (Παρίσι, 1930, 1931, Αθήνα, 1981) Δεκαπέντε ποιήματα, γραμμένα σε ελεύθερο στίχοαπαρτίζουν τη συλλογή του Ντόρρου, τα οποία έχουν θεωρηθεί «βιώματα της ξενιτειάς» και αλληγορίαμιας «απώλειας οντολογικής φύσεως». Οι επιρροές που απηχούνται στο έργο του προέρχονται από την ποιητική της πόλης, από τη συμβολιστική θεωρία των κοσμολογικών ‘’ανταποκρίσεων’’ και τηντεχνοτροπία συγγραφής ποιημάτων σε πεζό από τον Σαρλ Μπωντλέρ, επίσης εντοπίζονται Καρυωτακικοί απόηχοι (αυτοκτονικοί απελπισία σε ποιητικές φράσεις του).

Άλλοι πάλι ερευνητές θωρούν πως η ποίηση του Ντόρρου απηχεί «[…] την εργατική τάξη […] το άτομο μέσα στην υλιστική, πολυτελή και ‘’αποικιακή κοινωνία’’» εβρισκόμενη πιο κοντά στη λογοτεχνία της κοινωνικής διαμαρτυρίας των ΗΠΑ. Ο Νάσος Βαγενάς σχολιάζει χαρακτηριστικά, «Το περιεχόμενο της ποίησης του Ντόρρου είναι έντονα τραγικό, αφού κύριο αίσθημά της είναι το αίσθημα μια οδυνηρής αποκόλλησης από την ανθρώπινη υπόσταση, της μετάπτωσης σε μια κατάσταση συγγενική προς εκείνη του ζώου»που μπορεί να αποδοθεί είτε στην επίγνωση μια απώλειας οντολογικής φύσεως ή στο αφόρητο βίωμα της ξενιτιάς που λειτουργεί «σαν σύμβολο μιας καθολικότερης αποξένωσης του ανθρώπου από την πραγματική του φύση»Και στον Ντόρρο υπάρχει ένα αίτημα λύτρωσης και μετάβασης σε ένα αληθινό και όμορφο κόσμο, αίτημα το οποίο παρά τις εξάρσεις του ποιητή παραμένει μετέωρο. Εκτός από τη συγκεκριμένη αυτή ποιητική συλλογή, ο Ντόρρος δημοσίευσε στη εφημερίδα ‘’Αγών των Παρισίων’’ τον Φεβρουάριο του 1928 τέσσερα ποιήματα υπό τον γενικό τίτλο ‘’Μια νύχτα’’.

Επίσης του αποδίδεται μια πραγματεία με τίτλο, ‘’Intelligence’’, εκδιδόμενη στο Παρίσι στα αγγλικά το 1936 και διατιθέμενη ιδιωτικά σε περιορισμένο κύκλο φίλων του. .Χωρίζεται σε τρίαμέρη : α) The End of man, =αναδρομή στους λόγους εκφυλισμού του ανθρώπινου γένους, β)Collectivism=επιστημολογική σάρωση του προσδοκώμενου πεδίου μελέτης και, The PrincipalMotives, Factors and Conditions of Collective life: το προγραμματικό μέρος.

Στο βιβλίο αυτό ο Ντόρρος αρχικά περιγράφει την παρούσα κατάσταση της κοινωνίας, ακολουθεί το προγραμματικό μέρος-εξαγγελία-προφητεία. Η εφαρμοσιμότητα του προγράμματός του, ποικίλει: με την κοινοκτημοσύνη των αγαθών συνδυάζει την κοινοκτημοσύνη των γυναικών και τον έλεγχο των γεννήσεων με την παιδοκτονία. Τέλος δεν θεωρεί αναγκαία την παρουσία των καλλιτεχνών στην ιδεώδη πολιτεία του. Δεν πρόκειται για ένα έργο συστηματικό. Ο υβριδικός του χαρακτήρας,το τοποθετεί μεταξύ κοινωνιολογίας και λογοτεχνίας και στο μεικτό γραμματολογικό είδος της ουτοπίας. Στόχος του είναι «να προτείνει εναλλακτικούς (μα εν τέλει ανεδαφικούς) τρόπους οργάνωσης μιας ιδεώδους κοινωνίας της ισότητας. Χαρακτηριστικό της απαξίωσής της από τη νεοελληνική κριτική είναι η περιφρόνηση του έργου από τον Ρένο Αποστολίδη.

Διανεμόμενη αρχικά δωρεάν και με όνομα που έμοιαζε με ψευδώνυμο, δεν περνά απαρατήρητη από τους Αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους. Ο Δημήτριος Μεντζέλος, σε άρθρο του στο περιοδικό των νέων Ο Λόγος, σχετικό με τον υπερρεαλισμό και τις τάσεις του, επισημαίνει και τον Ντόρρο ως υπερρεαλίζοντα Έλληνα λογοτέχνη. Ο Μεντζέλος ήταν ο πρώτος που έχρισε τον Ντόρρο υπερρεαλιστή. Ο Αντρέ Μιραμπέλ διακρίνει υπερρεαλιστικό χαρακτήρα στην ποίηση του Ντόρρου η οποία τείνει στην ανακάλυψη του αληθινού εγώ μας. Ο Νίκος Καλαμάρης λέει πως είναι ένας πρόδρομος του Υπερρεαλισμού, όχι όμως καθαρός υπερρεαλιστής, μα που σπάει το συνειδητό συνειρμό. Ο Φώτος Γιοφύλλης τον χαρακτήρισε φουτουριστή. Ο Κώστας Μιχαηλίδης θα υπερασπιστεί τα υπερρεαλιστικά πρωτεία του Ντόρρου, τα οποία αμφισβητεί ο Γ. Μυλωνογιάννης (τα πρωτεία, όχι τον υπερρεαλιστικό χαρακτήρα της). Οι Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ανδρέας Καραντώνης και Άρης Δικταίος διαφοροποιήθηκαν από την άποψη αυτή.Ο κριτικός Ανδρέας Καραντώνης χαρακτηρίζει ως ‘’παράδοξο’’, ‘’αστείο’’ και ‘’χαζό’’ τον τίτλο της συλλογής. Της αναγνωρίζει τα πρωτεία εκδήλωσης του μοντερνισμού, μα τα χάνει επειδή ο Ντόρρος, «δε μπόρεσε να γίνει ή δεν υπήρξε ποτέ ποιητής».

Για τον ιστορικό της νεοελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρο Αργυρίου, ο Ντόρρος, απόμακρα συγγενεύει με τον μοντερνισμό,και λόγω της εκφραστικής του τόλμης, και της απουσίας συμμετρικού ρυθμού και ομοιοκαταληξίας «άσχετα με το βαθμό αφομοίωσης του ρεύματος». Ο φιλόλογος Παναγιώτης Μαστροδημήτρης εντάσσει στα πρώτα δείγματα υπερρεαλισμού στη νεοελληνική ποίηση την ποιητική συλλογή του Ντόρρου. κάτι για το οποίο είναι επιφυλακτικός ο Μάριο Βίττι. Ο Αλέξανδρος Αργυρίου θεωρεί πως η απομακρύνεται ο Ντόρρος από τον Υπερρεαλισμό λόγω της σχετικά εμφανούς κατάστρωσης των ποιημάτων του και της άφθονης παρουσίας σημείων στίξεως-κάτι που οι οι Υπερρεαλιστές απορρίπτουν. Ο φιλόλογος Νάσος Βαγενάς θεωρεί πως η υπερρεαλιστική ιδιότητα των ποιημάτων του Ντόρρου είναι προϊόνπαρανόησης των εκφραστικών της κενών, διακυμάνσεων και διακοπών. Όπως επισημαίνει η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, «τα αδέξια ελληνικά του» εμποδίζουν τη μετάδοση με καθαρότητα της ποιητικής του συγκίνησης. Έτσι η γλώσσα του είναι ακυριολεκτική , με συχνή χρήση γαλλισμών ή αγγλισμών και τη συγχώνευσή τους, «καταλήγει συχνά σε μιαν έκφραση συγκεχυμένη, κάποτε ακατανόητη».Τέλος ο συνδυασμός όλων αυτών με τη συντακτική του ελλειπτικότητα (συχνή παράλειψη ρήματος ή του υποκειμένου) δείνει την «ψευδαίσθηση ασυνείδητου συνειρμού»Τα ποιήματα της συλλογής πάσχουν από μια «έκφραση θολή, άνυδρη, που αναπνέει δύσκολα», μα στις αρετές του είναι «οι ζωντανές εικόνες και οι δυνατές παρομοιώσεις»

• Μαρία Αθανασοπούλου, Θεόδωρος Ντόρρος. Στου γλυτωμού το χάζι., εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2005
• Γιώργος Γιάνναρης, Η ελληνική πρωτοπορία. Νικόλας Κάλας, Θεόδωρος Ντόρρος, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2005
• Αλέξανδρος Αργυρίου, «Θεόδωρος Ντόρρος», στο: Ελληνική ποίηση-Ανθολογία-γραμματολογία, εκδ.Σοκόλη, Αθήνα, 2000, σελ.50-55
• Μαρία Αθανασοπούλου, «Θ.Ντόρρου, Intelligence (1936): Ένα άγνωστο κείμενο του ελληνικού υπερρεαλισμού», Ύλαντρον 1 Νοέμβριος 2001, σελ.166-168
• Αλέξανδρος Αργυρίου, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια του Μεσοπολέμου (1918-1940), τομ.Α, εκδ. Καστανιώτης, 2002
• Αλέξανδρος Αργυρίου, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια του Μεσοπολέμου (1918-1940), τομ.Β, εκδ. Καστανιώτης, 2002
• Δημήτριος Τσάκωνας, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και πολιτικής κοινωνίας, τομ. 6ος εκδ.Σώφρων, Αθήνα, 1992, σελ.216-221
• Ανδρέας Καραντώνης, «Η περίπτωση του Θεόδωρου Ντόρρου», Νέα Εστία, τομ. 110, τχ,1300 (1 Σεπτεμβρίου 1981), σελ.1137-1144
• Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στη Νεοελληνική φιλολογία, εκδ.Δόμος , Αθήνα, 2005 (7η εκδ)
• Νίκος Καλαμάρης, «Υ. ο άγνωστος ‘’Χ’’ στην τέχνη», Ηριδανός, τχ.4(Φλεβάρης-Μάρτης 1976), σελ.98-100
• Δημήτριος Μεντζέλος, «Ο Υπερρεαλισμός και οι τάσεις του», Ηριδανός, τχ.4(Φλεβάρης-Μάρτης 1976), σελ.79-96
• Γιώργος Γιάνναρης, «Θεόδωρος Ντόρρος. Πρωτοπόρος του ελληνικού μοντερνισμού», Διαβάζω, τχ. 428 (Απρίλίος 2002), σελ.48-62
• Mario Vitti, Η γενιά του τριάντα, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 2012
• Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, …δεν άνθησαν ματαίως Ανθολογία Υπερρεαλισμού, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1980, σελ.191-200, 375-376
• Νάσος Βαγενάς, «Γύρω από τις αρχές του Ελληνικού Μοντερνισμού», στο: Η ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία, εκδ.στιγμή, Αθήνα, 1994,σελ. 63-89
• Αλέξανδρος Αργυρίου, Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων Υπερρεαλιστών, εκδ.Γνώση, Αθήνα, 1983, σελ.249-252
• Ανδρέας Καραντώνης, Εισαγωγή στη νεώτερη ποίηση Γύρω από τη σύγχρονη Ελληνική ποίηση, εκδ,Παπαδήμας,Αθήνα, 1976
• Αθηνά Βογιατζόγλου, «’’Μια νύχτα’’ (1929): Τέσσερα αθησαύριστα πεζά ποιήματα του Θεόδωρου Ντόρρου», Ποίηση, τχ. 8 (Φθινόπωρο –χειμώνας 1996), σελ.196-207
• Χρήστος Δανιήλ, «Ντόρρος Θεόδωρος», Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 2007, σελ.1593