Teodor Rajewski

Teodor Rajewski, ros. Фёдор Иванович Раевский – Fiodor Iwanowicz Rajewski (ur. 27 grudnia 1916, zm. 18 maja 1946 w Sanoku) – radziecki żołnierz, oficer Armii Czerwonej, podpułkownik Ludowego Wojska Polskiego.

Syn Iwana. Urodził się na terenie ZSRR. Od 1935 roku służył w Armii Czerwonej. Po ataku Niemiec na ZSRR od lipca 1941 roku brał udział w działaniach na froncie wschodnim II wojny światowej: do października 1942 roku na Froncie Kalinińskim, od października 1942 do lutego 1943 roku na Froncie Stalingradzkim, od lutego 1943 do lutego 1944 roku na 4 Froncie Ukraińskim. W 1944 roku został skierowany do Ludowego Wojska Polskiego i od 27/28 sierpnia był szefem sztabu w 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty. Funkcję pełnił także po zakończeniu wojny.

18 maja 1946 roku zginął w wyniku ostrzału samochodu, którym podróżował od strony Zagórza do Sanoka. Zdarzenie miało miejsce na terenie sanockiej dzielnicy Posada, na ulicy Kazimierza Lipińskiego, nieopodal Fabryki Wagonów, gdzie krótko wcześniej rozgorzała potyczka pomiędzy członkami Samodzielnego Batalionu Operacyjny NSZ „Zuch” kapitana Antoniego Żubryda, a funkcjonariuszami Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Sanoku, którzy nadjechali ze swojej siedziby w centrum miasta. W ostrzale zginął także inny radziecki żołnierz, a dwóch zostało rannych, w tym sowiecki major Piwowarow. Według historyka Andrzeja Romaniaka najprawdopodobniej całe zdarzenie potyczki i ostrzału, a zatem również zabicie Rajewskiego, było dziełem przypadku i nie zostało zaplanowane (miało miejsce podczas tzw. rajdu żubrydowców; w tym czasie partyzanci przybywali do miasta podejmując nieudane próby wykopania z cmentarza zwłok zastrzelonego przez nich 30 kwietnia 1946 mjr. Abrahama Premingera). Śmiertelne strzały w stronę Rajewskiego miał wykonać ppor. Kazimierz Lipski, który miał o tym mówić w swoich relacjach, a ponadto potwierdzali to w zeznaniach aresztowani żołnierze partyzantki. W ocenie historyka Tadeusza Płużańskiego, Teodor Rajewski był „jednym z najwyższych stopniem oficerów zabitych przez antykomunistyczne podziemie”.

Pogrzeb Teodora Rajewskiego odbył się 20 maja 1946 i według publikacji Artura Baty i Benedykta Gajewskiego miał uroczysty charakter oraz zamienił się w wielką manifestację ludności będącą wyrazem protestu wobec pozbawienia życia podpułkownika. Pierwotnie Teodor Rajewski został pochowany na obszarze parku miejskiego w Sanoku obok Pomnika Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej, a po zbiorowej ekshumacji jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz komunalny w Sanoku, gdzie złożono je w kwaterze żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie w latach 1918–1948.

Postać Teodora Rajewskiego została przedstawiona przez Jana Gerharda w powieści Łuny w Bieszczadach (oficer został określony jako Rojewski, autor podał, że miał żonę i dwoje dzieci).

• Order Czerwonego Sztandaru
• Order Czerwonej Gwiazdy
• Order Wojny Ojczyźnianej I i II klasy
• Medal „Za obronę Stalingradu”
• 17 kwietnia 1945 Teodor Rajewski został zgłoszony do odznaczenia Orderem Czerwonego Sztandaru, wniosek podpisali Eugeniusz Kuszko i Józef Grażewicz z 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty.

• Andrzej Romaniak: Powstanie, działalność i likwidacja antykomunistycznego oddziału partyzanckiego NSZ pod dowództwem Antoniego Żubryda. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007. ISBN 978-83-60380-13-0.
• Andrzej Romaniak. Potyczka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (1157), s. 10, 21 lutego 2014. 
• Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. radaopwim.gov.pl. [dostęp 15 lutego 2015].
• Wniosek o zgłoszenie do odznaczania Teodora Rajewskiego Orderem Czerwonego Sztandaru z 17 kwietnia 1945 (ros.)
• Teodor Rajewski – profil w bazie OBD Memorial