Tadeusz Morgenstern-Podjazd

Tadeusz Józef Roman Podjazd-Morgenstern (ur. 9 listopada 1895 w Czerniowcach, zm. 5 października 1973 w Londynie) – komandor Polskiej Marynarki Wojennej; przez władze emigracyjne w 1964 mianowany kontradmirałem.

Był morskim oficerem pokładowym niszczycieli. Był absolwentem Akademii Marynarki Wojennej w Fiume i jednym z twórców polskiej Marynarki Wojennej po 1918 (jego nazwisko zostało wymienione na tablicy pamiątkowej, ustanowionej w 2010 w siedzibie Dowództwa Marynarki Wojennej RP). W czasie I wojny światowej służył w flocie austro-węgierskiej, a następnie do końca II wojny światowej w polskiej Marynarce Wojennej. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Podczas służby dowodził wieloma okrętami oraz Dywizjonem Kontrtorpedowców. W latach 1941-1942 był zastępcą szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, a karierę zakończył jako attaché morski w Stanach Zjednoczonych.

Tadeusz Józef Roman Morgenstern-Podjazd urodził się 9 listopada 1895 w Czerniowcach. Pochodził ze spolonizowanej rodziny niemieckiej Morgenstern Edler von Podjazd. Był synem Romana i Heleny Ettmayer-Adelsburgowej. Jego ojciec walczył w powstaniu styczniowym. Podczas I wojny światowej Tadeusz Morgenstern-Podjazd dosłużył się stopnia Fregattenleutnanta (porucznika marynarki) na okrętach Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine (Marynarki Wojennej Austro-Węgier). Pływał na torpedowcach, krążowniku „Helgoland” oraz pancernikach „Badenberg” i „Habsburg”.

Pod koniec 1918 zgłosił się do Wojska Polskiego i został przydzielony do Sekcji Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie i wyznaczony na stanowisko adiutanta szefa. Po przekształceniu Sekcji Marynarki w Departament dla Spraw Morskich ponownie wyznaczono go adiutantem szefa. Od połowy 1920 był kierownikiem Referatu Wyszkolenia w Dowództwie Wybrzeża Morskiego, a następnie referentem Wydziału Spraw Zagranicznych Departamentu dla Spraw Morskich i adiutantem dowódcy Pułku Morskiego, z którym walczył na wojnie z bolszewikami. Pod koniec 1920 został zastępcą dowódcy okrętu w pierwszej załodze kanonierki ORP „Komendant Piłsudski”. W 1922 krótko dowodził trałowcem ORP „Jaskółka”, po czym objął stanowisko oficera kursowego w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu. W latach 1925-1927 sprawował funkcję kierownika Wydziału Regulaminów i Wyszkolenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, a w 1927 powrócił do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej na dyrektora nauk. Od 1928 do 1933 dowodził kolejno torpedowcem ORP „Krakowiak” oraz niszczycielem ORP „Wicher”. Następnie był komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. W 1938 został pierwszym dowódcą niszczyciela ORP „Błyskawica”, by jeszcze w tym samym roku objąć dowodzenie dywizjonem kontrtorpedowców w Gdyni. W 1939 pełnił funkcję zastępcy dowódcy Rejonu Umocnionego Hel.

Na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej wyznaczono go komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Bydgoszczy, z którą podczas kampanii wrześniowej ewakuował się do Horodyszcza i 19 września rozkazał rozformowanie. 23 września opuścił Polskę i przez Bukareszt przedostał się do Paryża. Pod koniec 1939 został pierwszym attaché morskim w Szwecji.

W 1941 gen. broni Władysław Sikorski odwołał szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, wiceadm. Jerzego Świrskiego i jego zastępcę komandora Karola Korytowskiego. Powodem tych dymisji był sposób prowadzenia polityki kadrowej i uposażeniowej w Marynarce Wojennej, a bezpośrednią przyczyną stała się samobójcza śmierć dowódcy ORP „Wilk” i grupy okrętów podwodnych kmdra ppor. Bogusława Krawczyka. Na miejsce wiceadm. Świrskiego powołano kmdra Tadeusza Morgensterna-Podjazda, ale ostatecznie objął on funkcję po kmdrze Korytowskim. Wiceadm. Świrski pozostał na stanowisku, gdyż brytyjska Admiralicja nie widziała nikogo, kto mógłby go zastąpić. W związku ze źle układającą się współpracą pomiędzy wiceadm. Świrskim i kmdrem Morgensternem-Podjazdem ten ostatni podał się na początku 1942 do dymisji, ale gen. Sikorski jej nie przyjął.

W październiku 1942 został attaché morskim w Stanach Zjednoczonych, co umożliwiło komandorowi Korytowskiemu powrót na stanowisko zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej. W 1945 został przeniesiony na stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej, a w styczniu następnego roku dowódcy Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej - ORP „Bałtyk” w Okehampton.

Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nie zdecydował się na powrót do Polski. W 1949 został wybrany prezesem Stowarzyszenia Marynarki Wojennej. Jego rysunki i wspomnienia publikowane były w „Naszych Sygnałach” i „Przeglądzie Morskim”. W Ottawie wystawiał akwarele. Był pomysłodawcą mundurów Marynarki Wojennej z 1921.

Naczelny Wódz, generał broni Władysław Anders mianował go kontradmirałem ze starszeństwem z 1 stycznia 1964 roku w korpusie generałów.

Zmarł 5 października 1973 w Londynie, został pochowany na cmentarzu Putney Vale.

• porucznik marynarki – 1918
• kapitan marynarki – 1921
• komandor podporucznik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 2. lokatą w korpusie morskim
• komandor porucznik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1932
• komandor – ze starszeństwem z 19 marca 1938
• kontradmirał – ze starszeństwem z 1 stycznia 1964

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1937)
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)
• Kawaler Orderu Danebroga (Dania)
• Komandor Orderu Miecza (Szwecja)

• Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki. „Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918-1947.” Wyższa Szkoła Morska. Gdynia 1996. (​ISBN 83-86703-50-4-4​)
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.