Stanisław Biega

Stanisław Jan Antoni Biega (ur. 13 grudnia 1862 w Sanoku, zm. 19 kwietnia 1923 w Warszawie) – polski działacz narodowy i społeczny, organizator sokolstwa polskiego.

Urodził się jako syn Jana Biegi (urzędnik magistratu miejskiego w Sanoku) i Antoniny, z domu Czekańska. Jego rodzeństwem byli: Henryk (ur. 1844, kanonik, rektor seminarium duchownego w Przemyślu), Leopold (ur. 1848, nauczyciel), Władysław (ur. 1850, nauczyciel, dyrektor szkoły w Dynowie), Amalia (ur. 1855).

W 1882 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Przemyślu. W 1887 ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1887 pracował w c. k. powiatowej dyrekcji skarbu w Sanoku, w której w 1888, 1889, 1891 był praktykantem konceptowym, następnie w 1892, 1893, 1894, 1895, 1896 koncepistą, później od kwietnia 1897, 1898, 1899, 1900 komisarzem, zaś od około 1900 starszym komisarzem. Równolegle w 1894, 1895, 1896, 1897, 1898, 1899, 1901, 1902 był zastępcą asesora w c. k. sądzie powiatowym dla spraw dochodów skarbowych w Sanoku. Od 1903 był urzędnikiem Dyrekcji Okręgu Skarbowego w Kołomyi. W 1905 został przeniesiony w stan spoczynku na własną prośbę. Od tego czasu do 1915 był członkiem redakcji „Słowa Polskiego”, w którym był referentem kroniki prowincjonalnej opisując życie narodowe i działalność polskich organizacji.

Był jednym z założycieli i organizatorem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1889. Po użyczeniu sali przez miejscowe gimnazjum, od 30 października 1889 rozpoczęto ćwiczenia, którymi kierował. Był członkiem gniazda w latach 90., 1906 i w 1. poł. lat 20. XX wieku. W sanockim „Sokole” pełnił funkcję wydziałowego (1892), zastępcy prezesa (1899), był nauczycielem gimnastyki i bibliotekarzem. Otrzymał tytuł członka honorowego sanockiego „Sokoła”. Wraz z przedstawicielami macierzystego oddziału uczestniczył w jubileuszowym I Zlocie Sokolim od 5 do 6 czerwca 1892 we Lwowie z okazji 25-lecia Towarzystwa. Został sekretarzem Związku Sokolstwa Polskiego we Lwowie i w tej funkcji był organizatorem pierwszego wszechpolskiego zlotu członków „Sokoła”, który odbył się w 1910, w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Był reprezentantem sokolstwa na Sejmie Walnym Związku Narodowego Polskiego w Chicago w 1912 oraz na zjeździe Sokolstwa w Pittsburgu.

Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego. Działał w Towarzystwie Szkoły Ludowej, w Kołomyi był członkiem zarządu okręgowego TSzL (1904, 1905), był inicjatorem budowy tamtejszej bursy. W 1910 został zastępcą przewodniczącej wydziału TSL w Sanoku. W sferze politycznej był sekretarzem Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze austriackim. Po wybuchu I wojny światowej był przeciwnikiem zaprzysiężenia legionów polskich po stronie mocarstw centralnych, przyczynił się do rozwiązania Legionu Wschodniego w 1914. Podczas okupacji rosyjskiej działał w Lwowskim Komitecie Ratunkowym, udzielającym pomocy uchodźcom z Małopolski (w tym mieszkańcom Sanoka), od połowy 1915 działał w Kijowie. Został członkiem Kijowskiej Rady Okręgowej, mającej na celu jednoczenie polskich organizacji na Rusi. Ponadto działał w Radzie Zjazdów w Moskwie, sprawującej opiekę nad ofiarami wojennymi w Rosji. Ponadto był członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego.

Działał jako członek Komendy Związkowej Stałych Drużyn Sokolich. W 1918 zamieszkał w Warszawie. Był organizatorem zjednoczenia się wszystkich organizacji sokolskich. Objął funkcję głównego instruktora związków „Sokoła” oraz został pierwszym wiceprezesem Związku Sokolstwa Polskiego. Był organizatorem zlotu sokolstwa w 1921 w Warszawie.

Żoną Stanisława Biegi była od 1890 Maria z domu Bauman (córka inż. Stanisława Baumana – syna Ernesta Baumana, oraz Jadwigi z domu Lubowieckiej). Ich dziećmi byli: Jadwiga (1891–1983, nauczycielka, po mężu Brodzka), Stanisław (1893–1944, major dyplomowany Wojska Polskiego) i Bolesław (1896–1976, dyplomata). Wskutek działalności Stanisława, w 1905 przeszedł z żoną Marią w separację, oboje zamieszkali osobno we Lwowie. Ich synowie tymczasowo mieszkali w Sanoku pod opieką Leopolda Biegi, a córka zamieszkała we Lwowie z matką, która zmarła w 1908.

Stanisław Biega zmarł 19 kwietnia 1923 w Warszawie. 21 kwietnia został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 211 rz. 3 grób 26). Nagrobek, poświęcony 25 listopada 1928, w formie obelisku z piaskowca na trzech kolumnach (symbolizujących zjednoczenie sokolstwa z trzech dzielnic) wraz z rzeźbą sokoła na szczycie, został ufundowany przez Związek Sokolstwa Polskiego; inskrypcja brzmi: „Organizator i pierwszy wiceprezes Związku Sokolstwa Polskiego”. Wraz z nim zostali pochowani jego córka Jadwiga, jej mąż oraz żona syna Stanisława.

Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Stanisława Biegę.

• Kronika krajowa. Ś. p. Stanisław Biega. „Zorza”, s. 27, Nr 17 z 29 kwietnia 1923. 
• Ś. p. Stanisław Biega. „Ziemia Przemyska”. 1, s. 4, 3 maja 1923. 
• Bolesław Biega. biega.com. [dostęp 16 listopada 2014].
• Poświęcenie nagrobka ś. p. Stanisława Biegi. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””, s. 268, Nr 23 z 1 grudnia 1928. 
• Wspomnienia Bolesława Józefa Biegi. biega.com. [dostęp 16 listopada 2014].
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.