Robert Juliusz Hirszbandt

Robert Juliusz Hirszbandt (ur. 11 września 1899 w Warszawie, zm. 2 czerwca 1942 w Billingford) – polski pilot doświadczalny, oficer Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Virtuti Militari. Pośmiertnie awansowany na stopień podpułkownika.

Syn Aleksandra i Amelii z Rajchmanów. W 1916 r. w Gimnazjum Filologicznym Nieczejewoj w Moskwie zdał egzamin maturalny i rozpoczął naukę w Moskiewskim Instytucie Inżynierów Komunikacji. W 1917 r. odbył przeszkolenie w Konstantynowskiej Szkole Artylerii w Piotrogrodzie i otrzymał przydział do 1 Oddzielnej Kompanii Polskiej przy Naczelnym Polskim Komitecie Wojskowym. We wrześniu 1918 r. przedostał się do Warszawy i rozpoczął naukę na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej.

Zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim i otrzymał przydział do 21 pułku artylerii lekkiej. Jednocześnie kontynuował naukę na Wydziale Mechanicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W 1920 r. walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1 pułku artylerii ciężkiej. Po zakończeniu działań wojennych służył do 1 marca 1921 r. w 16 dywizjonie artylerii ciężkiej. W 1922 r. podjął przerwane studia, jednakże z powodu likwidacji na Politechnice Lwowskiej Wydziału Wojskowego przeniósł się na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej, który ukończył w 1927 r. Został zatrudniony w Departamencie Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie pracował do 1928 r. Od września 1928 r. pracował w Sekcji Uzbrojenia Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. Odbył przeszkolenie w Aeroklubie Warszawskim w zakresie pilotażu silnikowego; zdobyte umiejętności poszerzał na kursach w Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu oraz w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie.

1 sierpnia 1936 r. objął stanowisko kierownika Oddziału Uzbrojenia ITL; kierowana przez niego komórka prowadziła badania w zakresie lotniczego wyposażenia i uzbrojenia. W 1933 r. z jego inicjatywy w samolocie PZL.23 Karaś wprowadzono gondolę bombardierską, która łączyła możliwość zastosowania celownika bombardierskiego RH wz. 32 konstrukcji Hirszbandta i dolnego stanowiska strzeleckiego. Podczas prób PZL.37 Łoś w 1936 r. zasugerował wprowadzenie podwójnego usterzenia, co znacznie poprawiło pole ostrzału tylnego strzelca.

Ponadto aktywnie oddawał się lotnictwu sportowemu. Od 1929 r. działał w Aeroklubie Warszawskim, gdzie był członkiem zarządu, sekretarzem, kierownikiem działu technicznego oraz komisarzem sportowym. 19 lipca 1931 r., w załodze z Janem Rudowskim, zajął drugie miejsce w II Zlocie Podhalańskim Samolotów Turystycznych w Nowym Targu, w dniach 15-16 sierpnia 1931 r. wziął udział (również z Janem Rudowskim) w III Zlocie Południowo-Zachodniej Polski, gdzie zajął piąte miejsce. W IV Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych (25 września-2 października 1931 r.) na samolocie RWD-4 zajął piąte miejsce. W dniach 18-19 czerwca 1932 roku odpowiadał za przygotowanie I Międzynarodowego Meetingu Lotniczego w Warszawie zorganizowanego przez Aeroklub Warszawski. Od 28 czerwca do 1 sierpnia 1932 r. wykonał na RWD-2 rajd na trasie Warszawa-Amsterdam-Londyn-Zurych-Brno-Warszawa. W lutym 1933 r. zwyciężył w locie sztafetowym w III Lubelsko-Podlaskich Zawodach Lotniczych. W tym samym roku, w październiku, w 5. Krajowym Lotniczym Konkursie Turystycznym (w załodze z Antonim Kocjanem) zajął ósme miejsce.

W 1933 r. wszedł w skład zespołu zajmującego się organizacją zawodów Challenge 1934. Na samolocie RWD-5 SP-AJB (w załodze z Bogdanem Kwiecińskim) wykonał lot po planowanej trasie zawodów; w jego trakcie zdobył Puchar Cudzoziemców w Międzynarodowym Rajdzie Algiersko-Marokańskim. Podczas trwania zawodów pełnił funkcję kierownika kontroli ruchu na lotnisku w Warszawie.

Przed wybuchem II wojny światowej, w sierpniu 1939 r., został zmobilizowany. W kampanii wrześniowej wykonał cztery loty łącznikowe oraz ewakuacyjne. Po agresji ZSRR na Polskę przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii i otrzymał numer służbowy RAF P-1399. W październiku 1940 r. znalazł się na liście polskich ekspertów lotniczych przeznaczonych do pracy w instytucjach badawczych. Od 1 lipca 1940 r. pracował w Polskim Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Blackpool. 24 sierpnia 1940 r. przydzielony do 6 Anti Aircraft Co-operation Unit jako pilot holownika ćwiczebnych celów powietrznych. Przedstawił władzom brytyjskim raport na temat opracowanej w Polsce modyfikacji karabinów maszynowych Vickers, która likwidowała problem zacięć na dużych wysokościach lotu. Za swe dokonania otrzymał Order Imperium Brytyjskiego. Został skierowany na szkolenie w zakresie pilotażu samolotów wielosilnikowych. Szkolenie kontynuował w 3 Secondary Flying Training School w South Cerney a następnie w 18 Operational Training Unit w Bramcote. Po ukończeniu szkolenia 5 listopada 1941 r. został przydzielony do służby w 305 Dywizjonie Bombowym „Ziemi Wielkopolskiej”. 7 maja 1942 r. objął stanowisko dowódcy eskadry. Otrzymał propozycje przejścia do Royal Aircraft Establishment w Farnborough, pozostał w 305 Dywizjonie aby ukończyć kolejkę lotów bojowych.

2 czerwca 1942 r. wziął udział w nalocie 1000 bombowców na Essen. Jego Vickers Wellington Mk II (SM-Z, nr Z8583) został zaatakowany przez niemiecki nocny myśliwiec i ciężko uszkodzony. Pilotowi udało się doprowadzić maszynę na jednym silniku do Anglii, ale podczas przymusowego lądowania w Billingford samolot zapalił się i cała załoga zginęła na miejscu. Pośmiertnie został awansowany na stopień podpułkownika.

Podczas służby w Polskich Siłach Powietrznych wykonał 102 loty. Został pochowany na Southern Cemetery w Manchesterze, grób 228, sekcja Q.

• podporucznik – 1 marca 1920 r.
• porucznik – 10 lutego 1923 r.
• kapitan – 14 marca 1933 r.
• major – 19 marca 1938 r.
• podpułkownik – 1 września 1942 r.

Za swą służbę był odznaczony:

• Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari nr 9422,
• Krzyżem Walecznych – trzykrotnie,
• Medalem Lotniczym – dwukrotnie,
• Polowa Odznaka Pilota,
• Order of the British Empire (OBE),
• Distinguished Flying Cross (DFC).

Był żonaty z Haliną Rotwand.

• Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company, 1971. ISBN 0-370-00085-4. OCLC 831346721.
• Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 2. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1998. ISBN 0-9522473-2-1. OCLC 749530912.
• Stanisław Prauss: Z Zakopanego na Stag Lane : wspomnienia konstruktora samolotów PZL-23 Karaś i PZL-46 Sum, współpracownika brytyjskich wytwórni lotniczych Westland, de Havilland i Hawker Siddeley. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2019. ISBN 978-83-65902-19-1. OCLC 1135394948.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
• Witold Rychter: Skrzydlate wspomnienia. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1980, s. 352. OCLC 830198483.
• Józef Zieliński: 305 Dywizjon Bombowy Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09813-1. OCLC 830544805.
• II Zlot Podhalański. „Skrzydlata Polska”. 7-8/1931, lipiec-sierpień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• III-ci Lot Południowo-Zachodniej Polski. „Skrzydlata Polska”. 9/1931, wrzesień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Pięć lat Aeroklubu Warszawskiego. „Skrzydlata Polska”. 10-11/1932, październik-listopad 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Kronika polska. „Skrzydlata Polska”. 3/1933, marzec 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• T. Halewski. Raid bałkański. „Skrzydlata Polska”. 4-5/1933, kwiecień-maj 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• 5-y Krajowy Lotniczy Konkurs Turystyczny. „Skrzydlata Polska”. 9-10/1933, wrzesień-październik 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Komisja Międzynarodowa i Kierownictwo Zawodów przy pracy. „Skrzydlata Polska”. 10/1934, październik 1934. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.