Quick Facts
Biography
Pieter Hoekman (Urk, 14 januari 1917 - Keent, 6 november 1943) was een Engelandvaarder die sneuvelde tijdens een missie om de apparatuur van twee gestrande Engelandvaarders in veiligheid te brengen.
Biografie
Pieter Hoekman werd op 14 januari 1917 op het eiland Urk geboren als zoon van smid Albert Hoekman (1865-1940) en Grietje Hakvoort (1877-1966). Verder telde het gezin nog 7 broers en 2 zussen.
Naar Engeland
Pieter Hoekman besloot om vlak na de bezetting in mei 1940 uit te wijken naar het nog niet bezette deel van Zuid-Frankrijk, daar kwam hij terecht in kampen die in eerste instantie bedoeld waren voor Joodse vluchtelingen. Om in zijn eigen onderhoud te kunnen voorzien was het nodig om terug te keren naar Nederland om daar de financiële middelen bij elkaar te krijgen. Gesteund door zijn familie -gouden tientjes waren in de voering van zijn kleding genaaid- wist Hoekman weer terug te keren naar onbezet gebied. In 1942 kwam hij aan in Engeland na eerst in Curaçao en de Verenigde Staten te zijn geweest.
Terug naar Nederland
In Londen werd Pieter Hoekman samen met zijn vriend Bram Grisnigt (1923) geselecteerd voor de opleiding tot agent bij het Bureau Inlichtingen (BI). Het BI werkte nauw samen met de Engelse Secret Intelligence Service (SIS). Ze werden opgeleid tot radiotelegrafist en ingedeeld bij de Zendgroep Barbara. De zendgroep Barbara was samengesteld uit radiotelegrafisten van het BI. De telegrafisten van de zendgroep hadden de taak om vanuit bezet Nederland een radiocontact te onderhouden tussen het BI in Londen en de Ordedienst (OD). In de praktijk kwam het erop neer dat de militaire inlichtingen en berichten die door de contactpersonen van de OD werden aangeleverd door de agenten werden gecodeerd en doorgeseind naar het BI in Londen. Hoekman en Grisnigt behoorden tot het tweede koppel agenten dat ten behoeve van de Zendgroep Barbara boven bezet Nederland werd geparachuteerd.
In de nacht van 19 op 20 september 1943 werd Pieter Hoekman samen met zijn collega Reijer Abraham Grisnigt in de omgeving van Beugen, ten noorden van Boxmeer, boven Noord-Brabant geparachuteerd. Door een navigatiefout belandden de agenten echter ongeveer twintig kilometer te ver van hun pinpoint. Hun zendapparatuur werd in veiligheid gebracht en tijdelijk ondergebracht bij de familie van de veldwachter G.J. Beuvink in Escharen. De beide agenten genoten de gastvrijheid van de familie. ‘s Avonds ontmoetten ze de agent Garrelt Andreas van Borssum Buisman, de organisator en leider van de Zendgroep Barbara. Vanaf dat moment kwam Van Borssum Buisman bijna dagelijks vanuit zijn eigen schuiladres in Oss, op de fiets naar Escharen, om de agenten te instrueren.
Plaats van tewerkstelling
Toen de tijd rijp was, bracht Garrelt van Borssum Buisman de beide agenten met hun zendapparatuur en uitrusting naar Amsterdam. In Amsterdam maakten ze kennis met Chris Tonnet. Tonnet was de contactpersoon van de OD. Grisnigt bleef in Amsterdam achter. Via de bemiddeling van Tonnet kreeg Hoekman een woon- en seinadres bij een kennis van Van Borssum Buisman, in de Balistraat, in Den Haag. Van daaruit seinde Pieter Hoekman de inlichtingen en berichten, die door Chris Tonnet werden aangeleverd, door aan het BI in Londen.
Hoewel de agenten elkaar niet te vaak in het openbaar mochten ontmoeten, besloten beide Engelandvaarders om op 6 november 1943 weer eens op bezoek te gaan bij de familie van veldwachter Beuvink in Escharen. Tot hun verbazing en vreugde troffen ze bij Beuvink hun collega’s Marinus Verhage en Jan Hendrik Diesfeldt aan. Indien ze dat hadden geweten dan hadden beide heren hun bezoek waarschijnlijk uitgesteld. De zendapparatuur en de uitrusting van Verhage en Diesfeldt was ondergebracht in een boerderij in Overasselt in de gemeente Keent. Omdat Verhage last had van luchtziekte besloot Pieter Hoekman om samen met Jan Diesfelt en de veldwachter Beuvink het materiaal te gaan ophalen.
Het verraad
De Duitsers waren echter op de hoogte van het feit dat de zendapparatuur zich in de boerderij bevond en lagen in een hinderlaag in de boerderij. Pieter Hoekman en Jan Diesfeldt waren zich nergens van bewust en stapten ongewapend de boerderij binnen. Daar werd Pieter Hoekman onder schot gehouden en gefouilleerd op wapenbezit. Op het moment dat de ene Duitser voor de loop van de andere liep, greep Pieter Hoekman in en ging op de vuist. Bij de worsteling werd geschoten en de lamp geraakt. In het donker probeerden beide agenten te ontkomen. Jan Diesfeldt lukte het, maar Pieter Hoekman vluchtte een doodlopende gang in en werd in de borst geraakt. Hij was op slag dood. Veldwachter Beuvink had ondertussen buiten gewacht, maar sloeg meteen op de vlucht toen hij de schoten in de boerderij hoorde.
Met de dood van Pieter Hoekman kwam ook uit wat hij altijd beweerd had over zichzelf: "Of ík sterf, of zij, maar de Duitsers krijgen me niet levend in handen."
Pieter Hoekman maakte tijdens zijn radiocontacten met het BI gebruik van de codenamen; Nico, Jan Post, en Frans. Tijdens zijn contacten “in het veld” gebruikte hij de schuilnaam; P. Zeelenberg. Pieter Hoekman was wachtmeester van de Koninklijke Marechaussee.
Eerbetoon
In Urk werd een straat naar hem vernoemd. Ter nagedachtenis aan Pieter Hoekman werden in Urk en Beugen monumenten opgericht.
Onderscheidingen
- Kruis van Verdienste - 25 februari 1943
- Bronzen Leeuw (postuum) - 30 augustus 1948
Bronnen
- Lou de Jong, “Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog”
- dr. Jan Marginus Somer, “Zij sprongen in de nacht”, De Nederlandse Inlichtingendienst te Londen in de jaren 1943 –1945, Uitgeverij van Gorcum & Comp. N.V. (G.A. Hak & drs. H.J. Prakke), Assen – MCML, mei 1950.
- Frank Visser, “De Bezetter Bespied”, De Nederlandse Geheime Inlichtingendienst in de Tweede Wereldoorlog, Uitgeverij Thieme – Zutphen, oktober 1983.