Pieter du Plessis

Ds. Pieter Gert Wessel du Plessis (Matlabas, 18 Januarie 1928 – Pretoria, 29 Julie 2015) was van 1953 tot 1993 predikant in vier gemeentes van die Gereformeerde Kerk.

Du Plessis het in die Matlabas-omgewing as oudste kind en enigste seun van vier kinders grootgeword. Ná matriek aan Hoërskool Rustenburg is hy na die destydse PU vir CHO om te studeer vir predikant en die grade B.A. en Th.B. verwerf. Dit was baie moeilike en arm jare; tog was dit moontlik, met baie liefdevolle ondersteuning, om in 1953 sy teologiese studies te voltooi. Groot was die vreugde toe die innerlike roeping wat reeds vroeg in hom gebrand het, eindelik uitwendig gerealiseer het met sy bevestiging as predikant in Swartruggens.

Nadat hy van 1953 tot 1956 in sy eerste gemeente, Swartruggens gestaan het, het hy op 24 November 1955 as jong predikant met skaars drie jaar ervaring die beroep na Johannesburg-Sentraal gekry. Hy is in Januarie 1956 bevestig en sou tot Augustus 1961 in die gemeente bly. Hy sou later skryf hy was bang vir stad en vir die bediening wat daar op hom gewag het.

Soos sy voorganger het ds. Du Plessis te kampe gehad met die uitdagings van ’n klein gemeente met ’n geweldig vinnige wisselende lidmaattal wat hoofsaaklik uit jong mense bestaan het. Omdat dit as’t ware ’n gemeente van nuwe intrekkers was, was daar ’n gedurige tekort aan kerkraadslede en ’n gedurige van vooraf begin met nuwe lede. Sy voorganger, ds. Flippie Snyman, het hom voor dié se vertrek uit die gemeente bemoedig deur hom te vertel van die span wakker diakens, want hy gewens het hy met hom saam Hennenman toe kon neem. Skaars vyf maande nadat ds. Du Plessis in die gemeente bevestig is, was daar van dié 10 net een oor, naamlik Jan Davids. Die lidmate het ewe vinnig gewissel, want in die tweede predikant se tyd het tussen 600 en 700 lidmate in die gemeente gewoon, maar nooit meer as 200 op enige gegewe tydstip nie.

Die grootste uitdaging vir ds. Du Plessis was egter dat die gemeente geen eie aanbiddingsplek gehad het nie. Die akkommodasie wat die gemeente kon bekom, was nie altyd bevorderlik vir eredienste, katkisasie, kerkraadsvergaderings, evangelisasiewerk of susters- en jeugaktiwiteite nie. Sonder ’n vaste adres moes die lidmate maar altyd weer op pad. Ds. Du Plessis skryf: "Dit het selfs een Sondagaand terwyl die preek aan die gang was, gebeur dat die ligte op ’n onverklaarbare wyse uitgegaan het en die gemeente na ’n ander saal, op die eerste vloer van die gebou moes gaan, waar die diens toe maar voortgesit is asof niks gebeur het nie. Die dinge het stremmend gewerk; moedeloosheid en afval was ’n dreigende gevaar."

Die gemeente kon nie met middele uit sy eie geledere tot kerkbou oorgaan nie, want die bydraes van die minder as 200 belydende lidmate was nie eens genoeg om die lopende uitgawes te dek nie en moes jaarliks aangevul word uit die Gereformeerde Kerk se Eeufeesbedieningsfonds. Die pastorie in Auckland Park was toe reeds afbetaal, maar op die kerkperseel was nog die helfte van die koopsom verskuldig.

Kerkbou

Die Sinodebesluit van 1952 waarin toestemming verleen is om binne die kerkverband te kollekteer, het die weg vir Johannesburg-Sentraal gebaan om sy eie kerkgebou te laat oprig. ’n Stukkie grond van 50 x 100 voet is by Lovedaystraat 135 teenoor die Evkomgebou vir R12 000 bekom. Die eerste twee predikante, di. Hattingh en Snyman, het elkeen op sy beurt die nood van Johannesburg-Sentraal onder al die Gereformeerde kerke se aandag gebring met die bemoedigende reaksie dat die helfte van die koopsom vereffen kon word.

Reeds op sy eerste kerkraadsvergadering het oudl. Hovy ds. Du Plessis meegedeel dat Johannesburg-Sentraal toestemming van die Sinode gekry het om in die hele kerk vir sy kerkgebou te kollekteer en dat die nuwe predikant hoe moes regmaak om die werk te gaan doen. Ná ongeveer twee jaar het ’n stuk, "Johannesburg-Sentraal ... ’n Gemeente in Noord", in Die Kerkblad verskyn. Die indertydse redakteur, ds. D.G. Venter, het positief gereageer met ’n hoofartikel onder die opskrif "Dit mag ons nie koud laat nie". Ná die artikel is ’n omsendbrief aan al die kerke gestuur. Daarna het bydraes van individuele lidmate en gemeentes vinnig ingekom. ’n Volle 16 kerkrade het ds. Du Plessis uitgenooi om hulle te kom besoek met die oog op Johannesburg-Sentraal se boufonds.

Intussen is die plan van die kerkgebou met sy eietydse aansig gefinaliseer en onder die leiding van die argitek, Jan Koelewyn van die firma Geers, Koelewyn en Moors, het die gemeente onderneem om ook hul deel by te dra deur die orige skuld op die grond van ongeveer R5 000 self binne 16 maande af te betaal. Ds. Du Plessis is selfs toegelaat om van huis toe huis te kollekteer in die gemeentes Beestrekraal, Benoni, Bloemfontein-Wes, Bronkhorstspruit, Burgersdorp, Drieviersboom, Kemptonpark, Koedoesrand, Gereformeerde kerk Koster, Krokodilrivier, Linden, Matlabas, Potgietersrus, Reddersburg, Sannieshof en Venterstad. So het hy nagnoed 2 000 huishoudings besoek en R34 000 ingesamel, onder meer R4 016 van ’n enkele kerk.

Danksy dié geldinsameling kon die kerkgebou in Lovedaystraat, waarvan ds. Du Plessis die hoeksteen gelê het, voltooi en op Saterdag 19 November 1960 in gebruik geneem word. ’n Hele aantal jare lank het dié gebou volledig in al die gemeente se behoeftes voorsien.

Christelike boekwinkel

Histories was daar ’n nou band tussen Johannesburg-Sentraal en die Christelike boekwinkel in die binneplein van die Johannesburgse spoorwegstasie. Omdat die gemeente uit die staanspoor ’n stewige evangelisasieaksie gehad het, het hulle dadelik die moontlikheid van ’n afsetpunt vir lektuur op die stasie raakgesien. Die evangelisasiekommissie het hulle ernstig hiervoor beywer, maar onderhandelinge met die spoorwegowerheid wou nie vlot nie. Later het die kerkraad die saak na die klassis verwys, wat deur middel van sy deputate vir evangelisasie geruime tyd daarmee besig was en dit toe na die kerkraad terugverwys het omdat dit, volgens hulle, nie op die klassistafel tuisgehoort het nie.

Met die verbouing van die stasie in 1959 en die daarstelling van ’n nuwe binneplein met 13 winkellokale het nuwe deure vir Johannesburg-Sentraal se evangelisasiekommissie oopgegaan. Dié winkelruimtes is per tender aan privaat ondernemings beskikbaargestel. In een eend het ds. P.J.W. Louw van Johannesburg-Mayfair, wat die saak ondersteun het danksy die klassis se aksie, en ds. Du Plessis ’n aantal Gereformeerde lidmate en in om die Goudstad gebel om ’n waarborg van R180 per maand vir ’n jaar te kry om met ’n boekwinkel te begin. Johannesburg-Sentraal se kerkraad het toe as trustees vir ’n te stigte nutsmaatskappy vir een van die lokale met die oog op ’n Christelike boekwinkel getender. Die tenderbedrag was R90 per maand.

Intussen is reëlings getref om die nodige boeke te bekom en is die meeste hulp verkry van Pro Reges-pers op Potchefstroom en die Bybelhuis in Johannesburg. Die tender het egter nie geslaag nie, maar die spoorwegowerheid het wel die sin vir so ’n winkel ingesien en besluit om een van hul departementele winkels by die ingang na die nuwe binneplein per tender hiervoor beskikbaar te stel. Net twee tenders is ontvang: een van ’n bestaande kerklike boekhandel in Johannesburg vir R30 per maand; die ander van Johannesburg-Sentraal wat R70 per maande aangebied het vir ’n perseel wat veel kleiner was as die eerste een. Soos te verstane is die tender aan die gemeente toegeken.

Op 30 Augustus 1960 is die eerste direksie vergadering in Florida onder voorsitterskap van dr. Benonie Duvenage gehou en ’n nutsmaatskappy gestig. Op Saterdag 1 Oktober 1960 het die destydse hoofbestuurder van die Spoorweë, D.H.C. du Plessis, ’n Gereformeerde lidmaat wie se grootouers I.D. du Plessis en Hester Venter stigters van die Gereformeerde kerk Colesberg was, die openingsplegtigheid in die eetsaal op die stasie waargeneem.

Aan die begin het die winkel swaar getrek met ’n geringe omset van sowat 75c per dag sodat die saak deur kolportasiewerk na buite gedra moes word. Weens die lae omset het die spoorwegowerheid ingestem om die maandelikse huur te verlaag tot die merk van die laagste tender, naamlik R30. Stadig maar seker het die boekwinkel egter gegroei sodat die handelsrekening op 30 Junie 1961 reeds op R8 392,75 gestaan het (R6 561,29 per verkope en R1 831,46 per voorraad).

Ds. Du Plessis se vertrek

In hierdie tyd het die uurglas vir ds. Du Plessis en sy gesin in Johannesburg begin leegloop. Op 25 Februarie 1961 het hy ’n beroep na Krokodilrivier ontvang, skaars drie maande ná die ingebruikneming van Johannesburg-Sentraal se nuwe gebou. Sestien jaar later sou hy skryf: "Ons kon dit nie opvolg nie, want van nou af kon ons eintlik eers onbelemmerd begin werk aan die geestelike opbou van die gemeente. Toe daar egter op 3 Julie ’n tweede beroep van Krokodilrivier af kom, was ons daarvan seker dat die Here vir ons elders ’n taak het, en dat Hy sy werk in die middestad deur ander diensknegte wil voortsit.

"Dit was moeilik om van al die strydmakkers en die plek van soveel lief en leed afskeid te neem. Een van die grootste knelpunte, naamlik die behoefte aan ’n eie kerkgebou, was opgelos en ons het verneem dat ds. (later dr.) V.E. d'Assonville van Pietermaritzburgdie beroep aangeneem het. Ons afskeidswoord in Augustus 1961 geld vandat nog en sal tot in die verre toekoms vir die gemeente van wesenlike belang bly: 'En ons het die profetiese woord, wat baie vas is, waarop julle tog moet ag gee, soos op ’n lamp wat in ’n donker plek skyn, totdat die dag aanbreek en die môrester opgaan in julle harte" (2 Pet. 1:19).

In sy derde gemeente, Krokodilrivier, asook in die laaste gemeente, Pretoria-Rooiwal, was vanweë die groterwordende kinders ook 'n besonderse betrokkenheid by die skole. Sy dienende karakter is duidelik opgemerk in beheerrade asook in ander gemeenskapsbetrokkenheid. Die Hammanskraalse Teologiese Skool (HTS) was binne die gemeentegrense van Rooiwal. Hy en sy vrou het 'n besondere pad met die HTS geloop. Ina was onder meer 14 jaar lank die administratiewe klerk by die HTS, tot en met die oorskakeling na die Teologiese Skool Potchefstroom.

Ds. Sarel Cilliers skryf in ds. Du Plessis se lewensberig in Die Kerkblad van Februarie 2016: "Hulle het ’n besonderse band met die destydse HTS gehad. As herder en leraar het hy sy lidmate in elke gemeente se belange op die hart gedra. In liefde het hy hulle bygestaan en vertroos in tye van nood. Almal is in nederigheid op gelyke voet behandel. Die kerkjeug het hom na aan die hart gelê en katkisasie was 'n baie belangrike deel van sy bediening. As bedienaar van die Woord was sy grootste worsteling om die nimmereindigende skatte uit die Woord in 'n beperkte tyd te moet deurgee.

"Vir my was dit een van die juweeltjies in my bedieningstyd om ds. Pieter as emeritus te besoek. Die lang en diepgaande geestelike gesprekke uit die Bybel en oor die kerk sal mens altyd bybly. Hy het altyd nuut probeer put uit die nimmereindigende Bron. Daarby was sy innemende geaardheid en liefde altyd 'n bron van bemoediging en waardering. Sy besondere melewing as emeritus in Waterberg was vir die gemeente kosbaar. Hierdie geestelike vader deurdagte adviese in verskillende situasies sal inderdaad gemis word.

"Die kerk van die Here was vir hom baie kosbaar; daarom was hy altyd meelewend met kerklike aktiwiteite. Hy was baie belang-stellend oor meerdere vergaderings en het voluit meegeleef by plaaslike aktiwiteite. Sy nederige opregtheid sal mens altyd bybly. Selfs in moeilike tye was daar opregte dankbaarheid teenoor die Here."

Al kon Du Plessis later jare nie meer die Woord amptelik in eredienste bedien nie, was sy lewe een groot getuienis van die evangelie. Daarby was hy 'n natuurmens. Sy laaste jare op die plasie tussen Warmbad en Modimolle met die pragtigste natuurskoon was vir hom 'n kosbare lafenis. Sy kennis van plante en bome het hierdie liefde beklemtoon. Kinders en kleinkinders, susters en swaers asook neefs en niggies kon heerlik saamkuier. Ds. Cilliers skryf: "Almal was vir hom lief en het hoë agting vir hom gehad." Sy familie se woorde in die begrafnisbrief lui: "As liefdevolle gesinsman gaan ons hom baie mis. Sy ryke nalatenskap is vir ons baie kosbaar – mot en roes kan dit nie verniel nie."

Op universiteit het Du Plessis sy aanstaande, Ina ('n nooi Du Plessis), ontmoet. Hulle is op 13 Julie 1957, tydens sy bedieningsjare in Johannesburg-Sentraal getroud. Uit die huwelik is vier kinders (twee seuns en twee dogters) gebore. Die eerste twee, Pieter en Marilette, is in Johannesburg-Sentraal gebore.

Du Plessis is ná 'n skielike terugslag in sy gesondheid in die Montana-hospitaal in Pretoria opgeneem. Net voor sy operasie het hy nog vir sy vrou, Ina, en die kinders 'n gebed gedoen. Met 'n handgewuif is hy die teater ingestoot. Ná die operasie het hy nie sy bewussyn herwin nie en is enkele dae later op 87-jarige ouderdom oorlede.

• Vyf-en-twingtig, Gereformeerde kerk Johannesburg-Snetraal. 1977. Johannesburg: Kerkraad.
• Cilliers, ds. Sarel in Bain, ds. R.A. et al. 2016. Die almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2017. Potchefstroom: Administratiewe Buro.