Marian Morawski

Marian Morawski (ur. 25 marca 1892 w Pruszkowie, zm. 6 sierpnia 1945) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Marian Morawski urodził się 25 marca 1892 roku w Pruszkowie, w rodzinie Władysława. Był absolwentem Kijowskiej Szkoły Wojskowej. Podczas I wojny światowej służył w Armii Imperium Rosyjskiego na stanowisku dowódcy kompanii. Od maja 1917 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.

W 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego. Wziął udział w wojnie z bolszewikami, w stopniu kapitana, na stanowisku kierownika Oddziału Personalnego.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 451. lokatą w korpusie oficerów piechoty . W 1923 roku pełnił służbę w Wydziale Osad Żołnierskich w Gabinecie Ministra Spraw Wojskowych, pozostając oficerem nadetatowym 50 pułku piechoty w Kowlu. 5 maja 1924 roku został przydzielony do 50 pp z równoczesnym odkomenderowaniem na trzymiesięczny kurs dla oficerów sztabowych piechoty w Grupie. W tym samym miesiącu został przeniesiony do 24 pułku piechoty w Łucku na stanowisko dowódcy II batalionu. Z dniem 1 listopada 1924 roku został „odkomenderowany na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkoły Wojennej” w Warszawie. Z dniem 15 października 1925 roku, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do 27 Dywizji Piechoty w Kowlu na stanowisko szefa sztabu. 31 października 1927 roku został przydzielony do 24 pułku piechoty w Łucku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. 23 stycznia 1929 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 11. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W marcu 1932 roku został przeniesiony z 10 pułku piechoty w Łowiczu na stanowisko kierownika 10 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu.. Był członkiem oddziału Polskiego Białego Krzyża w Przemyślu. We wrześniu 1934 roku został przeniesiony do 45 pułku piechoty w Równem na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Od 27 października do 9 grudnia 1935 roku pełnił obowiązki dowódcy tego oddziału. 6 października 1937 roku inspektor armii, generał dywizji Stanisław Burhardt-Bukacki wystawił mu następującą opinię: „oficer o świetnej przeszłości bojowej. Doskonały taktycznie. Obecnie zgnębiony stosunkami rodzinnymi, podporządkowaniem młodszemu dowódcy pułku. Mało precyzyjny w pracy. Na wojnie będzie świetnym dowódcą pułku. Myślę, że mimo wszystko mógłby otrzymać pułk w czasach pokojowych, ponieważ stosunki rodzinne ma już ułożone, a finansowe znacznie się poprawiły”.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku był kwatermistrzem grupy operacyjnej. 2 października 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, został aresztowany i osadzony w obozie w Starobielsku. Po 1940 był osadzony w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu.

10 października 1940 roku został przewieziony z obozu w Kozielsku do Moskwy i osadzony w specjalnym więzieniu wewnętrznym NKWD na Butyrkach. W trakcie rozmów z wysokimi rangą funkcjonariuszami NKWD zaproponował utworzenie Polskiej Republiki Ludowej jako samodzielnego państwa, a także Polskiego Ludowego Przedstawicielstwa sprawowanego przez Polski Ludowy Społeczny Komitet w Moskwie, utworzony z przedstawicieli środowiska polskich działaczy społecznych i jeńców wojennych. Jego działalność miała być oparta na pisemnej umowie i osobnym statucie zatwierdzonym przez rząd ZSRR. PLSK miał otrzymać pełną możliwość przystąpienia do tworzenia Polskiej Ludowej Armii (samodzielnej armii sojuszniczej) oraz przyznane przez rząd ZSRR wszelkie uprawnienia wynikające z prawa międzynarodowego jako przedstawicielstwa niezależnego państwa.

Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 odzyskał wolność, po czym wstąpił do formowanej Armii Polskiej w ZSRR gen. Władysława Andersa. W grudniu 1941 pełnił służbę na stanowisku dowódcy Ośrodka Zapasowego 5 Dywizji Piechoty. Na obszarze Palestyny trafił do polskiego więzienia wojskowego w forcie na wzgórzu Latrun. Zmarł 6 sierpnia 1945, został pochowany na brytyjskim cmentarzu wojennym Heliopolis w Kairze.

Marian Morawski miał syna, podporucznika Zygmunta Pawła Morawskiego, urodzonego 15 stycznia 1921 roku w Pruszkowie, zmarłego tragicznie 7 sierpnia 1943 roku w Ramleh. Podporucznik Morawski popełnił samobójstwo. Naczelny Wódz, po zaznajomieniu się z wynikami szczegółowych dochodzeń i wysłuchawszy opinii szefa Sądownictwa Wojskowego – „nie znalazł podstaw do wydania zarządzenia, mającego na celu pociągnięcie kogokolwiek do odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej”.

• Krzyż Niepodległości – 17 marca 1932 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej

• Stanisław Burhardt-Bukacki: Opinie o podpułkownikach piechoty. W: Referat Personalny GISZ - opinie inspektorskie o oficerach, sygn. 701/1/120 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1937.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Władysław Bohuszewicz: Pismo szefa Gabinetu Naczelnego Wodza, płk. dypl. obs. Władysława Bohuszewicza do dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, sygn. A.XII.1.9. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1944-03-21. [dostęp 2017-01-20].
• Stanisław Jaczyński. „Willa szczęścia” w Małachówce. Próby pozyskania przez NKWD oficerów polskich do współpracy politycznej i wojskowej (1940–1941). „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (236), 2011. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 16406281. .
• Witold Jarno. 45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa Mazowieckiego we wrześniu 1939 r.. „Przegląd Nauk Historycznych”. 2, 2012. .
• Lech Wyszczelski: Wilno 1919-1920. Warszawa: Bellona, 2008.
• Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939-1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.