Marian Friedberg

Marian Friedberg (ur. 11 czerwca 1902 we Lwowie, zm. 30 marca 1969 w Krakowie) – polski historyk, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek-korespondent PAU.

Był synem Jana (historyka, dyrektora Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim), bratankiem Wilhelma (profesora paleozoologii Uniwersytetów Poznańskiego i Jagiellońskiego) oraz Wandy z domu Kotiers. Kształcił się w kierowanym przez ojca gimnazjum w Ostrowie (do 1921), następnie studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1921–1925), m.in. pod kierunkiem Romana Grodeckiego i Władysława Semkowicza. W 1926 obronił doktorat na UJ na podstawie pracy Ród Łabędziów w wiekach średnich. Pracował w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie, początkowo jako pomocnik kancelaryjny, od 1926 archiwariusz; w okresie II wojny światowej na stanowisku kierownika przyczynił się do uratowania znacznej części zbiorów archiwum, gromadził także polską prasę konspiracyjną.

Po wojnie pełnił funkcję dyrektora krakowskiego Archiwum Akt Dawnych, od 1954 z tytułem profesora nadzwyczajnego; w 1959 przeszedł na stanowisko kustosza Oddziału Akt Miejskich Archiwum Państwowego Miasta Krakowa i Województwa Krakowskiego. W latach 1946–1952 prowadził wykłady z archiwistyki, genezy rycerstwa polskiego, heraldyki miejskiej, historii miast oraz sfragistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przeszedł na emeryturę w 1968. Krótko po wojnie opracowywał na potrzeby Rady Miejskiej Krakowa nowe nazwy ulic; chcąc skoncentrować się na pracy w archiwum, nie przyjął na początku lat 50. katedry archiwistyki i nauk pomocniczych historii na UJ.

Brał czynny udział w Zjeździe Historyków Polskich we Wrocławiu w 1948 oraz Konferencjach Metodycznych Archiwistów w 1961; współpracował z pismem "Archeion". W 1947 został członkiem-korespondentem PAU, już od 1936 był członkiem Komisji Historii Sztuki PAU, a od 1937 członkiem Komisji Historycznej PAU; kierował pracami wydawniczymi tej komisji. Należał także do Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz paryskiego Societe d'Histoire du Droit. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1960), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1954), Srebrnym (1937) i Złotym (1955) Krzyżem Zasługi.

W pracy naukowej zajmował się archiwistyką, historią średniowieczną Polski, genealogią i heraldyką. W 1961 przedstawił szeroki plan prac badawczych w polskiej archiwistyce. Badał wpływy niemieckie na ziemiach polskich do XIV wieku oraz najnowsze dzieje Wielkopolski. Wraz z Marią Friedbergową opracował Bibliografię historii polskiej za lata 1930–1932, przygotował również indeksy osobowe i miejscowe do Akt unii Polski z Litwą 1385–1791, wydanych w 1932 przez Władysława Semkowicza i Stanisława Kutrzebę. Sam Friedberg wydał akta kancelaryjne miast Krakowa i Kazimierza nad Wisłą.

• Założenie i początkowe dzieje kościoła Najświętszej Panny Marii w Krakowie (1928)
• Rozsiedlenie rodów rycerskich w województwie sandomierskim w wieku XV (1930)
• Klejnoty Długoszowe (1931)
• Herb miasta Krakowa (1937)
• Klientela świecka biskupa krakowskiego w wieku XII-XIV (1938)
• Archiwa i biblioteki krakowskie 1939-1945 (1946, w: Kraków pod rządami wroga)
• Kultura polska a niemiecka (1946, nagroda PAU)
• Średniowieczne miasta śląskie i rola w nich czynnika polskiego (1948, w: Dolny Śląsk)
• Ołtarz krakowski Wita Stwosza (1952)
• Kraków w dobie Odrodzenia (1957)
• Wydawanie źródeł archiwalnych (1963)
• Przygotowanie do zawodu archiwisty (1966)

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983