Maria Krzyżowska

Maria Krzyżowska (ur. 19 lutego 1898 w Tychach, zm. 12 marca 1943 w Oświęcimiu) – polska nauczycielka i działaczka harcerska, sanitariuszka i kurierka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w latach 1919–1921, w 1939 organizatorka służby sanitarnej i socjalnej oraz tajnego nauczania na Górnym Śląsku, siostra Stanisława Krzyżowskiego.

W okresie międzywojennym pracowała w szkołach powszechnych w powiatach: rybnickim, pszczyńskim i lublinieckim. W 1921 ukończyła kurs nauczycielski na Polskim Uniwersytecie Ludowym w Katowicach, a w 1932 zdała egzamin państwowy i została nauczycielem o pełnych kwalifikacjach. W czasie powstań śląskich była kierowniczką sekcji sanitarnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i Polskiego Czerwonego Krzyża w Tychach. Wtedy pełniła też funkcję kurierki i utrzymywała kontakty z ekspozyturą Wojska Polskiego po drugiej stronie granicy. Już w okresie powstań i plebiscytu zakładała w Tychach pierwsze drużyny harcerskie, a później organizowała je we wszystkich miejscowościach, w których pracowała jako nauczycielka. Po wybuchu II wojny światowej została dowódcą drużyny sanitarnej Polskiej Samoobrony Obywatelskiej w Lublińcu, gdzie organizowała również tajne komplety. Z powodu denuncjacji musiała uciekać z Lublińca i ukrywała się do stycznia 1941 u swojego brata Franciszka Krzyżowskiego w Tychach. Po aresztowaniu była w ramach Intelligenzaktion Schlesien więziona w Tychach, Katowicach i Opolu. Na początku 1942 została przewieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie po przeszło roku zginęła.

W Lublińcu jedną z ulic nazwano imieniem Marii Krzyżowskiej.

Ulica Marii Krzyżowskiej w Lublińcu

• Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982.
• Górnośląski leksykon biograficzny. Suplement do wydania drugiego, red. Bogdan Snoch, Katowice 2006.
• Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, red. Alojzy Lysko (i in.), Pszczyna 1995.