Mahmoud Halabi

شیخ محمود ذاکر زاده تولایی معروف به حلبی (۱۷ شهریور ۱۲۷۹ – ۲۶ دی ۱۳۷۶) از روحانیان شیعه شهر مشهد و موسس انجمن حجتیه مهدویه بوده‌است.

وی در سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ به فعالیت سیاسی پرداخت و از نهضت ملی شدن صنعت نفت حمایت می‌کرد.

حلبی,پیش از کودتای ۲۸ مرداد از سیاست کناره گرفت و افزایش شمار بهاییان در ایران را زیر نظر گرفت. به همین منظور وی انجمن نقد بهاییت را پایه ریزی کرد که بعدها به نام انجمن حجتیه مهدویه نامیده شد. از فعالیت‌های این انجمن سعی در شناخت مفهوم اسلامی امام زمان است.

در ۱۳ جمادی الاول ۱۳۱۸ هجری قمری (۱۷ شهریور ۱۲۷۹) متولد شد. ادبیات را بعد از گذراندن دوره‌های مقدماتی نزد میرزا عبدالجواد نیشابوری معروف به ادیب نیشابوری یا ادیب اول، فرا گرفت. سپس دروس سطح مقدمات فقه و اصول و منطق را نزد محقق، میرزا محمد باقر مدرس رضوی و میرزا جعفر شهرستانی فرا گرفت. سطوح عالی را نزد شیخ محمد نهاوندی و میرزا محمد کفایی (فرزند صاحب کفایه الاصول، آخوند خراسانی) گذراند. وی درس خارج فقه را نزد سید حسین طباطبایی قمی آموخت. همچنین دروس فلسفه را نزد فیلسوف معروف محمد تقی شهیدی (آقابزرگ حکیم) تحصیل کرد و از مدرسین فلسفه در حوزه مشهد شد اما پس از سال‌ها تحصیل و تدریس فلسفه تحت تأثیر نظرات و آراء میرزا مهدی اصفهانی قرار گرفت و از مخالفان فلسفه و تصوف و عرفان مصطلح شد و بهترین تقریر درس استادش میرزا مهدی اصفهانی را نوشت که به تصحیح استاد درآمد و هم‌اکنون در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.محمود حلبی بیست سال از محضر میرزا مهدی اصفهانی استفاده کرد و از نزدیکترین شاگردان او بود.

بعد از سال‌ها با تأسیس انجمن حجتیه به مبارزه با بهاییت پرداخت و سبک نوینی را در نقد علمی و گفتگوی بین ادیان از طریق بحث تطبیقی و روش حلی و نقضی پایه‌گذاری نمود. او هرگز به روش‌های خشونت آمیز در مورد دگر اندیشان معتقد نبود و به همه درس آموختگان خویش توصیه می‌نمود که هرگز از مدار علمی و هدایتی خارج نشوند و می‌گفت ما با وجود سلاح علمی به هیچ سلاح دیگری نیاز نداریم و راضی نیستیم از بینی یکنفر حتی از مخالفان خونی جاری شود و روزی کسی قطع شود و اهانتی بشودو حدود سی سال بر این نهج به هدایت و ارشاد مبتدیان پرداخت و صدها بهائی را مسلمان نمود. پس از توفیق در این میدان به ترویج دروس معارفی و به القای دروس میرزا مهدی اصفهانی در قشر تحصیل کرده پرداخت؛ که با نقد تحلیلی، آموزه‌های فلسفی و عرفانی موجود در کتاب‌های قدما را محققانه به بررسی کشید و نشان داد آموزه‌های وحیانی نیاز به وام ستانی از مکاتب بشری ندارد و اثر این تدریس و تدرس توانست خط معارف سره قرانی و حدیثی را بار دیگر به عنوان مکتب مستقل وحیانی برفراز دارد.

در ابتدای جوانی محمود حلبی در راه بازگشت از سفر کربلا به بیماری صعب العلاجی دچار شد و آنجا بدست حسنعلی نخودکی اصفهانی درمان شد. این حادثه باعث شد که وی به شاگردان حسنعلی نخودکی بپیوندد و از شاخص‌ترین شاگردان وی گردد. وی پس از اتمام درسش در ۳۰ سالگی، شروع به سخنرانی در منبرها نمود و تا ۴۰ سال این کار را ادامه داد. او در منبرها و سخنرانی‌های خود غالبا در مورد حجة بن الحسن امام دوازدهم شیعیان صحبت میکرد و مردم را به ارتباط با امام زمان دعوت می نمود و این موضوع را تکلیف خود میدانست.

وی در حدود ۸۰ سالگی به بیماری قلبی مبتلا می‌شود و در شامگاه روز جمعه ۱۷ ماه رمضان سال ۱۴۱۸ هجری قمری ،برابر با ۲۶ دی ماه سال ۱۳۷۶ هجری شمسی ،و در سن ۹۷ سالگی وفات یافت. پس از مرگش، محمود حلبی را در شب نوزدهم ماه رمضان در کنار مرقد شیخ صدوق، ابن بابویه طبق وصیتش دفن کردند.

از شاگردان وی می‌توان به سید حسن افتخارزاده، اصغر صادقی، جواد مادرشاهی و سید حسین سجادی و جواد حاج آقا بزرگی و مهدی اقارب پرستاشاره کرد.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ محمود حلبی موجود است.

• کتاب جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران سال‌های ۱۳۲۰ الی ۱۳۵۷، تألیف آقای رسول جعفریان

• ḤALABI, MAḤMUD – Encyclopaedia Iranica
• ḤOJJATIYA – Encyclopaedia Iranica
• سخنرانی‌های شیخ محمود حلبی - سایت قائم آل محمد