Krystyna Chowaniec

Krystyna Cecylia Chowaniec (ur. 22 listopada 1953 w Czarnej) – polska historyk, nauczycielka, wizytator szkolna, harcmistrzyni, instruktorka harcerska, działaczka harcerska, oświatowa i społeczna.

Krystyna Chowaniec ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Pracowała jako nauczycielka historii w Szkole Podstawowej nr 7 w Sanoku. Objęła stanowisko wizytatora w Kuratorium Oświaty z siedzibą w Krośnie oraz w Rzeszowie. Od początku 1996 do końca 1998 sprawowała funkcję przewodniczącej Komisji Pamięci Narodowej, działającej pod auspicjami Kuratorium Oświaty w Krośnie. W Kuratorium Oświaty w Rzeszowie pracowała w ramach Zespołu Wychowania Patriotycznego od 2006 do 2010, pełniła funkcję starszego wizytatora w Wydziale Ewaluacji i sprawowała stanowisko zastępcy rzecznika dyscyplinarnego. Była przewodniczącą kolegium redakcyjnego czasopisma Edukacja w Regionie, wydawanego przez Regionalne Centrum Edukacji w Sanoku. Przeszła na emeryturę w 2013.

Zaangażowała się w ruch harcerski. Podczas pracy nauczycielskiej była inicjatorką powstania 54 Drużyny Harcerskiej im. Kurierów Beskidzkich ZWZ-AK w Sanoku i została jej drużynową. Instruktorka harcerska Związku Harcerstwa Polskiego w stopniu harcmistrzyni. Od marca 1992 do 17 listopada 2007 po raz pierwszy pełniła funkcję komendantki Hufca ZHP Ziemi Sanockiej. Ponownie wybrana na funkcję komendantki Hufca Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego 20 października 2011 i 21 listopada 2015. Pełniła ją przez dwie kadencje do 16 listopada 2019. Współpracowała przy redagowaniu pism Harcerz Sanocki Mały. Harcerskie Pismo Młodych, Materiały Historyczne Hufca ZHP Ziemi Sanockiej. W strukturze Chorągwi Podkarpackiej ZHP pełniła funkcję zastępcy komendanta chorągwi ds. kształcenia i pracy z kadrą (2000‒2010) oraz została szefem Zespołu Kadry Kształcącej. Od września 2007 do grudnia 2013 była członkinią Rady Naczelnej ZHP (od 5 grudnia 2009 pełniąc funkcję przewodniczącej Komisji Zewnętrznych Warunków Funkcjonowania Organizacji). Od 7 grudnia 2013 jest członkinią Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP.

Podjęła działalność na rzecz organizacji uroczystości patriotycznych, upamiętnień wydarzeń z historii Polski, edukacji patriotycznej. Pełniła funkcję sekretarza Społecznego Komitetu Wydawniczego „San”, którego staraniem w 1992 wydano publikację pt. Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944 autorstwa Andrzeja Brygidyna.

W kadencji Rady Miasta Sanoka 1994-1998 zasiadała w Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki w charakterze członka spoza Rady. Objęła funkcję prezesa zarządu Stowarzyszenia Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, zarejestrowanego w 2001 i nawiązującego do tradycji ruchu abstynenckiego. Była organizatorką uroczystości odsłonięcia rzeźby Sokolnika na fasadzie gmachu sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Zainicjowała uhonorowanie ofiar zbrodni katyńskiej poprzez ustanowienie pomnika Golgota Wschodu i zasadzenie Dębów Pamięci na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, którymi w latach 2009 i 2012 zostało upamiętnionych 26 oficerów i funkcjonariuszy związanych z ziemią sanocką. Została organizatorką Rajdu Szlakiem Kurierów Beskidzkich ZWZ-AK (zob. Beskidzka Trasa Kurierska „Jaga–Kora”).

Publikacje Krystyny Chowaniec ukazywały się w czasopismach „Rocznik Sanocki”, „Tygodnik Sanocki”, „Góra Przemienienia”. Wstąpiła do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Była inicjatorką powstania Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Sanoku 14 lutego 2010, sygnatariuszką jego aktu założycielskiego i została jego przewodniczącą.

• W więzieniach PRL. Powojenne wspomnienia kuriera z Sanoka (1991; przygotowanie do druku wspomnień Jana Łożańskiego).
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
  • podrozdział pt. Oświata i szkolnictwo w rozdziale W latach powojennych.
• Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010. ISBN 978-83-931109-3-3.
• Rocznik Sanocki:
  • Tom IX z 2006; artykuł pt. Gawęda o tych, które przewodziły w sanockim hufcu ZHP.
  • Tom X z 2011; artykuł pt. Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski.
• 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006. (współredakcja).
• 100 lat sanockiego harcerstwa 1911–2011. Suplement. Sanok: 2011. ISBN 978-83-62960-05-7. (redakcja).
• Orzeł z Budapesztu (2012; zbiór, opracowanie i redakcja wspomnień Jana Łożańskiego).
• Sto lat w służbie niepodległej 1918–2018. 100 lat Związku Harcerstwa Polskiego na Ziemi Sanockiej. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku / Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2018. ISBN 978-8362960-73-6. (opracowanie).
• Arnold Andrunik: Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018. (redakcja).

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (25 stycznia 2011, „za zasługi w działalności na rzecz społeczności lokalnej”),
• Brązowy Krzyż Zasługi (16 maja 2001, „za zasługi w działalności na rzecz dzieci i młodzieży”),
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (2013),
• Medal 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2018),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1995),
• Złota odznaka honorowa LOP (1998),
• Złota Odznaka Honorowa Związku Sybiraków (1999),
• Medal „Pro Memoria” (2010),
• Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (2006),
• Odznaka „Zasłużony dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej” (2013),
• Krzyż 100-lecia ZHP (2012),
• Złota Odznaka 85-lecia Harcerstwa w Sanoku (1996),
• Odznaka Pamiątkowa 25-lecia Harcerskiej Ogólnopolskiej Akcji Ekologicznej „Florek” (2014),
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Hufca ZHP Ziemi Sanockiej” (2014).

Nagrody i wyróżnienia

• II nagroda Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku w konkursie na konspekt lekcyjny (1986).
• Nagroda Ministra Edukacji Narodowej II stopnia (1995).
• Nagroda Burmistrza Miasta Sanoka w dziedzinie społecznej aktywności – dwukrotnie: za rok 2008, za rok 2016.
• Tytuł honorowy „Wiarus Podkarpacia” (11 listopada 2009).
• Nagroda Honorowa „Świadek Historii” (2014, przyznana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w III edycji).
• Statuetka okolicznościowa Wojskowej Komendy Uzupełnień w Sanoku (2016).
• Honorowe wyróżnienie za rok 2016 przyznane przez Burmistrza Miasta Sanoka w dziedzinie społecznej aktywności na rzecz miasta (2017).
• Tytuł Honorowego Obywatelstwa Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka (2018, uchwałą Rady Miasta Sanoka).

Odniesienie w kulturze

Związany z Sanokiem poeta Jan Szelc napisał w 2003 wiersz pt. Kwiat goryczki z Berda, zadedykowany Krystynie Chowaniec i wydany w tomiku poezji pt. Odmawiam góry.

• Krystyna Chowaniec – biogram na stronie Nagrody Honorowej „Świadek Historii”. ipn.gov.pl. s. 2–3. [dostęp 2015-08-13].
• Jolanta Ziobro. Harcerka z krwi i kości. „Tygodnik Sanocki”, s. 8, Nr 4 (1153) z 24 stycznia 2014. 
• Instruktorzy sanockiego hufca. Krystyna Chowaniec. W: Krystyna Chowaniec: 100 lat sanockiego harcerstwa 1911–2011. Suplement. Sanok: 2011, s. 132. ISBN 978-83-62960-05-7.