Kosmas Phlamiatos

Ο Κοσμάς Φλαμιάτος (1786-1852) ήταν Έλληνας Ορθόδοξος μοναχός και κήρυκας.

Γεννήθηκε το 1786 και καταγόταν από την Κεφαλλονιά, και πιο συγκεκριμένα από τη Σάμη. Ως τόπος γέννησής του αναφέρεται το χωριό Πουλάτα Σάμης.

Ήταν κοσμοκαλόγερος, ησυχαστής στο μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου. Υπήρξε παθιασμένος ιεροκήρυκας.

Είχε υψηλή μόρφωση και ήταν δραστήριος υπέρ της ανεξαρτησίας των Ιονίων νήσων. Εξορίστηκε γι' αυτή του τη δράση από τους Άγγλους τόσο στα Κύθηρα όσο και στους Βαρδιάνους της Κεφαλλονιάς. Το 1840, όταν απελευθερώθηκε, πέρασε στην Πάτρα και από εκεί κατέφυγε στην Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου, με την οποία διατηρούσε στενές σχέσεις. Έχοντας ως ορμητήριο το Μέγα Σπήλαιο, έκανε αρκετές περιοδείες στην Πελοπόννησο κηρύττοντας. Το περιεχόμενο των κηρυγμάτων του, εκτός των άλλων, ήταν μια οξεία κριτική εναντίον των πολιτικών και κυρίως εναντίων των αγγλόφιλων. Κατέκρινε τις "κυβερνητικές διώξεις" εναντίον του μοναχισμού και επέκρινε τον ξενόφερτο τρόπο ζωής ως υπεύθυνο για την αλλοίωση του oρθόδοξου φρονήματος.

Σύμφωνα με τον Κοσμά Φλαμιάτο, η Αγγλία εκμεταλλεύτηκε τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 και, με τη συμμετοχή του Κλήρου σε αυτόν, επεδίωξε "ίνα διεγείρη την παγκόσμιον, ει δυνατόν, περιφρόνησιν, μίσος, αποστροφήν και συνωμοσίαν κατά του Κλήρου, τόσον την εκ των Αρχών, όσον και την εκ του λαού. Δι' αυτόν τον σκοπόν προς τοις άλλοις εκίνησεν εμμέσως εις τους αρχηγούς της Φιλικής Εταιρείας και εισήχθησαν εν αυτω ο Οικουμενικός Πατριάρχης, πολλοί Επίσκοποι και άλλοι εκ του Κλήρου της Ανατολής, και εφάνησαν τινες εξ αυτών οπλοφορούντες εις το στάδιον του κατά των Οθωμανών πολέμου, φαινόμενον όλως μοναδικόν, αλλόκοτον και αποτρόπαιον, εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν...".

Όταν αποκαλύφτηκε τον Ιούνιο 1839 η ύπαρξη της Φιλορθόδοξης Εταιρείας, η οποία ήταν οργανωμένη σύμφωνα με τα πρότυπα "κρυφών" εταιρειών της εποχής, ο Φλαμιάτος "αναδείχθηκε ίσως στην πιο δραστήρια και ηγετική φυσιογνωμία της". Βρέθηκαν λ.χ., ύστερα από έρευνα των αρχών, επιστολές του Φλαμιάτου προς τα μοναστήρια του Μεγάλου Σπηλαίου και του Αγίου Αθανασίου Φίλιων Καλαβρύτων, τα οποία ανήκαν στη Φιλορθόδοξη Εταιρεία. Η Φιλορθόδοξη Εταιρεία κατηγορήθηκε για συνωμοτική δράση, και έγινε σχετική δίκη επ' αυτού το 1840, χωρίς ωστόσο να σταματάει η δράση κάποιων μελών της και αργότερα.

Το 1842 έρχεται σε επαφή στην Πάτρα με τον Κωνσταντίνο Οικονόμο των εξ Οικονόμων, μέλος της Φιλορθόδοξης Εταιρείας, ενώ γνώρισε και τον ιεροκήρυκα Ιγνάτιο Λαμπρόπουλο.

Μεταξύ 1845-1848 αναφέρεται ότι διδάσκει "ελληνικά γράμματα" στην Πάτρα και ότι είχε πολλούς μαθητές.

Μετά τη δίκη για τη συνωμοσία της Φιλορθόδοξης Εταιρείας το 1840, ο Φλαμιάτος ξαναεμφανίζεται στην Πάτρα το 1847 να αναβιώνει την εταιρεία. Φέρεται ότι ήταν αρχηγός της στην Πάτρα. Στην Πάτρα το 1849 φαίνεται να εξέδοσε αρχικά τα φυλλάδιά του Ερμηνεία των χρησμών του Αγαθαγγέλου και Φωνή ορθόδοξος. Η πεποίθησή του ότι η Ορθοδοξία Εκκλησία διερχόταν κίνδυνο ήταν "ισχυρή" και επηρέασε τη διδασκαλία του Παπουλάκου. Ήταν τρόπον τινά από τους πνευματικούς δασκάλους του. Η δράση τους υπήρξε παράλληλη, η διδασκαλία τους έμοιαζε και ήταν εμφανής η επίδραση του Φλαμιάτου στον Παπουλάκο. Η αναβίωση της Φιλορθόδοξης Εταιρείας στην Πάτρα με μέλη τους Φλαμιάτο, Παπουλάκο και Κωνσταντίνο Οικονόμο των εξ Οικονόμων έμεινε γνωστή ως η "Καλογηρική Συνωμοσία".

Εικάζεται ότι οι πολιτικές επιδιώξεις τόσο του Φλαμιάτου όσο και του Παπουλάκου ήταν "αόριστες και συγκεχυμένες".

Εξαιτίας των κηρυγμάτων πολιτικοκοινωνικής διαμαρτυρίας του, μετά την περιοδεία του Παπουλάκου στην Πελοπόννησο το 1852 και την άρνηση του δευτέρου να παραδοθεί, κατόπιν των επεισοδίων στη Λακωνία, ο βασιλιάς Όθωνας, θεωρώντας οργανωμένη εξέγερση τη δράση του Παπουλάκου, διέταξε να συλλάβουν τον Κοσμά Φλαμιάτο, τον Ιγνάτιο Λαμπρόπουλο και εκατόν πενήντα ακόμη "συνωμότες", λαϊκούς, ιερείς και καλογέρους από διάφορα μοναστήρια και ιδίως από αυτό του Μεγάλου Σπηλαίου, ως αρχηγούς ανταρσίας, καθότι μέλη της Φιλορθόδοξης Εταιρείας.

Συνελήφθη στη Λακωνία. Φυλακίστηκε, όπως και ο Παπουλάκος, στις φυλακές "Αράπη" του Κάστρου του Ρίου, το διάστημα 27 Ιουλίου 1852-Ιούνιος 1853 και περίμενε να δικαστεί στην Αθήνα. Έγινε μία μεταγωγή του στην Αθήνα, αλλά επέστρεψε στη φυλακή του Κάστρου Ρίου λόγω αναβολής της δίκης. Η δίκη του εντέλει ματαιώθηκε και τον έστειλαν "προς σωφρονισμόν εκκλησιαστικόν" σε μοναστήρι στην Άνδρο, όπου και πέθανε.

Κατά μία άποψη, ο Φλαμιάτος εκάρη μοναχός όντας φυλακισμένος, λίγο πριν πεθάνει, και δηλητηριάστηκε στις φυλακές του Κάστρου Ρίου από αγγλόφιλους. Αναφέρεται ως έτος θανάτου του το 1852.

Υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην εποχή του λόγω των φλογερών κηρυγμάτων του. Από άλλους θεωρείται μάρτυρας και πρωτοπόρος, ενώ από άλλους ως φανατικός και στενοκέφαλος.

Το 1925 ο τότε δημοφιλής δημοσιογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Μπάμπης Άννινος τον χαρακτήρισε ως "[άνδρα] ξεροκέφαλο μετριωτάτης παιδεύσεως, θρησκομανή, υποκείμενο εις ασκητικάς εξάψεις και εσκοτισμένον έχων τον νουν εκ της ενδελεχούς αναγνώσεως της δυσπέπτου των συναξαρίων ύλης και εκ της ασχολίας αυτού περί την εξήγησιν των χρησμών του Αγαθαγγέλλου".

Κατά την ίδια λογική, ο, συν τοις άλλοις, ιστοριογράφος και λογοτέχνης Δημήτριος Φωτιάδης έγραψε το 1964 ότι "ο στενοκέφαλος και θρησκόληπτος αυτός άνθρωπος είχε τυπώσει και δύο βιβλιαράκια, την "Φωνή της Ορθοδοξίας" και την "Ερμηνεία των Χρησμών" του Αγαθαγγέλου. Με αυτόν ξυπνούσε και με αυτόν κοιμόταν, γυρεύοντας στις προφητικές ασυναρτησίες του να βρη λύσεις για όλα τα προβλήματα που βασάνιζαν όχι μονάχα τον τόπο μας παρά κι όλον τον κόσμο".

• Ευλόγιος Γαλιατσάτος, Λόγος αυτοσχέδιος και συνοπτικός φιλοπονηθέν παρά του αειμνήστου Κοσμά Φλαμιάτου εκ της νήσου Κεφαλληνιας εν έτει 1840, Εκ του Τυπογραφείου της Εφημ. "Η Θεσσαλία", Εν Βόλω 1911 (2η έκδοση).
• Θεόκλητος Πολυείδης, Ερμηνεία των χρησμών του Αγαθαγγέλου υπό Κοσμά Φλαμιάτου, Τύποις Θ. Β. Χ. Παναγιώτου, Εν Αθήναις 1849.
• Κοσμάς Φλαμιάτος, Επιστολή πεμφθείσα έξωθεν προς τους εν Αγιωνύμω όρει του Άθωνος ασκουμένους Πατέρας, χ.χ.
• Κοσμάς Φλαμιάτος, Φωνή ορθόδοξος και σπουδαία εις ανακάλυψιν της κατά των Ορθοδόξων επιβουλής εις ορθόφρονα συμβουλήν διά την εκ του επικειμένου κινδύνου ασφάλειαν και κοινήν σωτηρίαν. Και περί της μελλούσης καταστάσεως των καθ' ημάς πραγμάτων, Εν Αθήναις 1849.

• Χαράλαμπος (Μπάμπης) Άννινος, Ιστορικά σημειώματα, μετά πολλών εικόνων, Τύποις Εστίας, Αθήναι 1925.
• Χρήστος Βλ. Καραθανάσης, Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Φιλίων, Συνέκδοση της Αδελφότητας Φιλιωτών Καλαβρυτινών "Ο Άγιος Βλάσιος" και του Ομίλου Φίλων του Μοναστηριού Αγίου Αθανασίου Φιλίων, Αθήνα 2010.
• Σπάρτη Μαραγκού-Δρυγιαννάκη, Η Φιλορθόδοξος Εταιρεία και η μεταστροφή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προς τη Ρωσία, Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών-Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών, Αθήνα 1995.
• Αλέξιος Παναγόπουλος, Κοσμάς Φλαμιάτος και Παπουλάκος (στις φυλακές Αράπη του κάστρου του Ρίου): Εποχή πολιτικο-θρησκευτικής κρίσης και αναγέννησης: Και ένα αμφιλεγόμενο του Φλαμιάτου στιχούργημα, Αθήνα 2008. ISBN 978-960-92501-3-9.
• ἀρχιμ. Νεκτάριος Ν. Πέττας, δρ. Φ., Ὁ ὅσιος καί μάρτυς καί ὁμολογητής Χριστοφόρος Παναγιωτόπουλος καί ἡ ἐποχή του, Άρμπουνας Κλειτορίας, Μάιος 2008. (ηλεκτρονικό έγγραφο του www.papoulakos.org αναρτημένο στο διαδίκτυο)
• Θεώνη Σταθοπούλου, Το κίνημα του Παπουλάκου. Οι πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές διαστάσεις του, Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Γεωγραφίας και Πολιτικής, Αθήνα 1991.
• Κοσμάς Φλαμιάτος, μοναχός, Άπαντα ήτοι Φωνή Ορθόδοξος περί των μελλόντων καθώς και Επιστολή προς τους εν τω Αγίω Όρει Πατέρας, Εκδόσεις Ασκητικών Κειμένων Κωνσταντίνου Χαρ. Σπανού, Αθήνα 1976 (επανέκδοση).
• Δημήτρης Φωτιάδης, Όθωνας - Η έξωση, Αθήναι 1964.

• Αθανάσιος Κοτταδάκης, Αυτοί που άνοιξαν το δρόμο: Κοσμάς Φλαμιάτος, Χ. Παναγιωτόπουλος, Ιγν. Λαμπρόπουλος, Ιερόθεος Μητρόπουλος, Ευσ. Ματθόπουλος, Αθήνα 1976.
• π. Γεώργιος Μεταλληνός, "Κοσμάς Φλαμιάτος (1786-1852), ένας μάρτυρας της Ορθοδόξου παραδόσεως στο ελληνικό κράτος", Θεολογία, τ. 58, τχ. 2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1987).
• Κώστας Σαρδελής, Χριστόφορος Παπουλάκος και Κοσμάς Φλαμιάτος. Οι πρωτομάρτυρες και θύματα του Ελλαδικού Κράτους, Αθήνα 1988.
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β', Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση (σελ. 2183).

• Έφη Γαζή, «Πατρίς θρησκεία, οικογένεια». Ιστορία ενός συνθήματος (1880-1930), Πόλις, Αθήνα 2011. ISBN 978-960-435-307-1.

• "Το πεδεμόντιον των Επτανήσων", περιοδικό Άρδην online, τ. 68ος. Ανακτήθηκε: 07/02/2014.
• Ιστοσελίδα για τον Παπουλάκο. Ανακτήθηκε: 07/02/2014.