Katarzyna Paprocka

Katarzyna Paprocka (ur. w Chełmnie, zm. 1638 w Bydgoszczy) – ofiara spisku wykorzystującego oskarżenie o czary.

Była żoną rybaka Daniela Nosowskiego; owdowiawszy wyszła za mąż za krawca Adama Zawarcińskiego z Bydgoszczy. Małżeństwo dorobiło się znaczącego majątku, jednak Zawarciński niedługo potem zachorował i zmarł. Wkrótce Katarzynie oświadczył się niedawno owdowiały przyjaciel rodziny, Adam Paprocki, z którym po raz kolejny zawarła związek małżeński, co spotkało się z gwałtownym sprzeciwem rodziny zarówno Paprockiego, jak i rodziny jego zmarłej żony.

Katarzyna Paprocka sprzedała dom wybudowany wraz z Zawierciańskim mistrzowi krawieckiemu Tomaszowi Kolesowi, który należność miał uregulować w kilku ratach. Gdy Paprocka próbowała wyegzekwować od niego umówioną spłatę, z którą zwlekał, Koles postanowił oskarżyć ją o czary. Śmierć Paprockiej uwolniłaby go od konieczności zapłaty za dom, który od niej kupił.

Tomasz Koles wraz z Joachimem Byszewskim zakopali pod progiem niespłaconego domu garnek z ziemią i bydlęcymi kośćmi. W miejscowej gospodzie opowiadali przygodnym towarzyszom o planie pozbycia się Paprockiej.

15 kwietnia 1638 roku Koles oskarżył Paprocką o czary – to właśnie czarami miała doprowadzić do śmierci męża i skłonić Paprockiego do ślubu. Dowodem miał być "przypadkowo" odnaleziony garnek z kośćmi. Sędzią w procesie był burmistrz Wojciech Łochowski, a prokuratorem Joachim Byszewski, wspólnik w spisku Tomasza Kolesa.

Przeciwko Katarzynie Paprockiej zeznawała sąsiadka, Pędziwiatrowa, żona prokuratora i spiskowca, Regina Byszewska, rodzina Paprockiego oraz członkowie sądu ławniczego wraz z żonami. Adam Paprocki zeznawał na korzyść kobiety. Wynajęty obrońca przedstawił zeznania świadków słów Kolesa, który opowiadał w gospodzie o tym, jak zamierza spreparować dowody przeciwko Katarzynie Paprockiej. Obrońca podważył również wiarygodność świadków powołanych przez oskarżenie oraz przedstawił pozytywną opinię o Katarzynie Paprockiej wydaną przez radę miasta Chełmna.

Mimo to sąd podjął decyzję o aresztowaniu Katarzyny Paprockiej i poddaniu jej torturom. Obrońca Paprockiej zażądał apelacji do sądu grodzkiego i starosty bydgoskiego, Jerzego Ossolińskiego z Tęczyna, dzięki czemu proces zawieszono do 16 lipca. Wkrótce okazało się jednak, że rada miasta Chełmna odwołała pozytywną opinię wydaną o Katarzynie Paprockiej, gdyż jedna z kobiet z Chełmna, oskarżona o czary, wskazała podczas tortur Paprocką jako uczestniczkę sabatów na Łysej Górze. Apelacja została oddalona, a Paprocka, która twierdziła że jest niewinna, 31 lipca została po raz pierwszy poddana torturom. Torturowano ją m.in. poprzez przypalanie ciała, wyłamywanie kości ze stawów oraz miażdżenie stóp. Paprocka zaczęła zeznawać, jednak nie potwierdziła, iż przyczyniła się do śmierci Adama Zawarciańskiego. Następną serię tortur wyznaczono na 16 sierpnia.

Akta sprawy Paprockiej trafiły w 1640 roku do Warszawy, jednak było już za późno: Katarzyna Paprocka zmarła w więzieniu nie doczekawszy wyroku.

• Historie czarownic: Wiek XVII. W: Anna Koprowska-Głowacka: Czarownice z Pomorza i Kujaw. Gdynia: Wydawnictwo Region, 2010, s. 63-67. ISBN 978-83-7591-168-8. (pol.)
• Anna Tarnowska, "Czary-mary z finałem na stosie w Fordonie", bydgoszcz.gazeta.pl, 7 maja 2010.