Quick Facts
Biography
Karol Orłoś (ur. 9 lipca 1894 w Udyczu koło Humania, w guberni kijowskiej Imperium Rosyjskiego, zginął 25 lipca 1931 w Dęblinie) – kapitan pilot i obserwator Wojska Polskiego. Brat Henryka Orłosia, profesora SGGW i Jerzego Orłosia, lotnika myśliwskiego dywizjonu 307.
Służba wojskowa
W szkole działał w tajnych stowarzyszeniach polskich (w "Bratniej Pomocy Młodzieży Polskiej" i w "Kole Młodzieży Polskiej"). W latach 1913-1915 był wydawcą nielegalnych pism ("Pierwsze Wzloty" i "Promień Wolności"). W 1914 złożył egzamin dojrzałości. Z chwilą wybuchu I wojny światowej udało mu się uniknąć poboru do armii carskiej. W maju 1916, po zdaniu matury, został powołany do armii carskiej.
12 listopada 1918 r. przyjechał do Polski i natychmiast wstąpił do wojska. Został przydzielony do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty, a potem kurs obserwatorów lotniczych. Został przydzielony do 18 Eskadry, następnie do 1 Eskadry Wywiadowczej i brał czynny udział w walkach na froncie wschodnim. Za odwagę i poświęcenie został odznaczony orderem Virtuti Militari oraz Polową Odznaką Obserwatora. Otrzymał także pochwałę w rozkazie Naczelnego Dowództwa.
Po wojnie ukończył Niższą i Wyższą Szkołę Pilotów, a następnie przez parę lat pracował w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie jako kontroler wojskowy. W 1924 pełnił służbę w Centralnych Zakładach Lotniczych, pozostając oficerem nadetatowym 1 Pułku Lotniczego. 1 grudnia 1924 awansował na kapitana ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 i 22. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki.
W 1925 został przeniesiony do Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Grudziądzu (od 1927 w Dęblinie). W Szkole piastował stanowisko dowódcy eskadry szkolnej, a następnie szefa pilotażu.
Okoliczności śmierci i kontrowersje
25 lipca 1931, o godz. 4,25, zginął w Dęblinie śmiercią lotnika w kolizji z innym samolotem szkolnym. Była to jedna z najtragiczniejszych katastrof w lotnictwie wojskowym II RP. Obok kapitana Karola Orłosia, zginęli w niej piloci: por. Bolesław Bogowski i kpr. Konrad Rykowski. Sama katastrofa została opisana w PRL przez pisarza Janusza Meissnera w książkach „Wiatr w podeszwach” i „Pilot gwiaździstego szlaku”. Prawdziwość przedstawionych przez Meissnera faktów, który jak sam twierdził, był świadkiem tej katastrofy, została zakwestionowana przez innego - faktycznego - świadka katastrofy, późniejszego dowódcę Dywizjonu 303, Witolda Urbanowicza. Ten, w liście z 1 listopada 1974 roku do rodziny Karola Orłosia, dokładnie opisał całe zdarzenie i rolę Meissnera w tych wydarzeniach. List był przeznaczony do publikacji właśnie w celu obrony dobrego imienia Karola Orłosia, ale wydawnictwo „Iskry” (wydawca Meissnera) odmówiło wówczas opublikowania samego listu czy też sprostowania i nie chciało angażować się w tę sprawę. Broniący honoru swego stryja pisarz Kazimierz Orłoś był wówczas (w 1974 r.) szykanowany przez komunistyczne władze, ponadto jego nazwisko objęto zapisem PRL-owskiej cenzury. Ostatecznie list ten został opublikowany dopiero w 2015 r.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Polowa Odznaka Obserwatora
Grób lotnika Karola Orłosia (1894-1931) i jego syna Tadeusza Orłosia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Protokół z katastrofy Karola Orłosia cz.I
Protokół z katastrofy Karola Orłosia cz. II
Przypisy
Bibliografia
- Marian Romeyko: Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Poległych Lotników, 1933. (pol.)
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918 – 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. (ang.)
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 849, 859, 864.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 542, 550.
- Kazimierz Orłoś: Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005. ISBN 978-83-08-06047-6.