Karlen Voskanyan

Կառլեն Վաղարշակի Ոսկանյան (հոկտեմբերի 7, 1930(1930-10-07), Շիրակամուտ, Հայաստան, ԽՍՀՄ) նշանավոր հայ հոգեբան, հոգեբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր։ Շուրջ 80 գիտական աշխատությունների հեղինակ է, այդ թվում 5 մենագրության, 4 ուսումնամեթոդական ձեռնարկների և 65-ից ավել գիտական հոդվածների։ Կառլեն Ոսկանյանի ուսումնասիրությունները նվիրված են սովորողների մտածողության ձևավորման և զարգացման, ինչպես նաև ուսուցման գործընթացի արդյունավետության բարձրացման հարցերին։ Կառլեն Ոսկանյանը համարվում է Հայաստանում մտածողության հոգեբանական դպրոցի հիմնադիր։

Կառլեն Վաղարշակի Ոսկանյան ծնվել է 1930 թվականի հոկտեմբերի 7-ին՝Շիրակամուտ գյուղում: 1962-1965 թվականներին եղել է Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանի ասպիրանտ, 1967 թ-ի մարտին Թբիլիսիի պետական համալսարանում պաշտպանել է թեկնածուական թեզ «Բառի և երկրաչափական պատկերի փոխհարաբերությունը սովորողների գիտակցության մեջ» վերնագրով և ստացել հոգեբանական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան: 1976-1978 եղել է Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի հոգեբանության ամբիոնի դոկտորանտ :1978-1983թթ.` ՀՊՄՀ հոգեբանության ամբիոնի դոցենտ: 1983 թ. հոկտեմբերինԼենինգրադի Գերցենի անվան մանկավարժական ինստիուտում պաշտպանել է դոկտորական թեզ «Ուսումնական առարկայի յուրացման կախվածությունը ելակետային հասկացությունների և համակարգի ուսումնասիրման առանձնահատկություններից» վերնագրով և ստացել հոգեբանական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան: 1988 թվականին ստացել է պրոֆեսորի կոչում։

1950-1962թթ. աշխատել է Վանաձորի թիվ 5 և թիվ 9 միջնակարգ դպրոցներում, որպես մաթեմատիկայի ուսուցիչ և ուսմասվար: 1983-1992թթ. եղել է ՀՊՄՀ հոգեբանության ամբիոնի վարիչ, 1996-1997 թթ.՝ ՀՊՄՀ մանկան հոգեբանության և նախադպրոցական մանկավարժության ամբիոնի վարիչ:1997-2003 թթ.՝ հոգեբանության ամբիոնի վարիչ:

Կառլեն Ոսկանյանը հեղինակ է շուրջ 80 գիտական աշխատությունների. հինգ մենագրության, չորս ուսումնամեթոդական ձեռնարկների։ Կառլեն Ոսկանյանի ուսումնասիրությունները նվիրված են սովորողների մտածողության ձևավորման և զարգացման, ինչպես նաև ուսուցման գործընթացի արդյունավետության բարձրացման հարցերին: Կառլեն Ոսկանյանը համարվում է ՀՀ-ում մտածողության հոգեբանական դպրոցի հիմնադիր: Նա մտածողության հիմնահարցերի վերաբերյալ զեկուցումներով հանդես է եկել Մոսկվայում, Կիևում, Թբիլիսիում, Բաքվում, Երևանում, Լայպցիգում կայացած հոգեբանական կոնֆերանսներում և համագումարներում: 1980թ. Գերմանիայի Լայպցիգ քաղաքում հոգեբանների 22-րդ համաշխարհային կոնֆերանսին նրա ներկայացրած զեկույցը մեծ հետաքրքրություն առաջ բերեց ինչպես խորհրդային, այնպես էլ արտասահմանյան հոգեբանների շրջանում: Այն հիմք հանդիսացավ Գերմանիայի, Ֆրանսիայի եւ Սերբիայի հոգեբանների հետ առ այսօր շարունակվող գիտական համագործակցությանը: Նրա բազմաթիվ գիտափորձարարական հետազոտությունները ուղղված էին սովորողների տեսական եւ ստեղծագործական մտածողության զարգացման առանձնահատկությունների բացահայտմանը: Կառլեն Ոսկանյանը մշակել է դպրոցականների մեջ հասկացությունների ձեւավորման եւ տեսական մտածողության զարգացման կոնկրետ մեթոդներ, որոնք պրակտիկ կիրառություն են գտել մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի, աշխարհագրության, գծագրության, տեխնիկական եւ այլ առարկաների դասավանդման գործընթացների մեջ: Նա ուսուցման գործընթաց ներմուծեց իմացության վերլուծական մեթոդը` ի տարբերություն ուսուցման համակարգում ընդունված սինթետիկ մեթոդի, որի հիմքում ընկած էր «Փորձը և սխալը»: Դրանով նա կարեւորեց ստեղծագործական մտածողության դերը: Նա հոգեբանական գիտության մեջ առաջինն էր, որ իր գիտափորձերում սովորողների մեջ ձեւավորեց ոչ միայն խնդիրների լուծման տարբեր եղանակներ, այլև արդյունավետ մտածողություն:

Ոսկանյանը սովորողների մտածողության զարգացումը կապելով խոսքի հետ` զարգացման ուղիներից մեկը համարեց նույն խնդիրը բառային տարբեր ձեւակերպումների միջոցով արտահայտելը: Մտածական յուրաքանչյուր ուղղություն ունի իր տրամաբանական ձեւը, որտեղ օգտագործվող բառերն ունեն իրենց կոնկրետ նշանակությունները: Մտածողությունը ենթադրում է խոսքի օգտագործում, իսկ խոսքը ենթադրում է մտքի աշխատանք:

Կառլեն Ոսկանյանի ղեկավարությամբ 18 ասպիրանտներ եւ հայցորդներ թեկնածուական թեզեր են պաշտպանել հոգեբանության տարբեր բնագավառներից:

Կառլեն Ոսկանյանը 2007 թվականին դեկտեմբերի 6-ի ՀՀ նախագահ հրամանագրով, պարգեւատրվել է «Մովսես Խորենացու» մեդալով(համար - 325):

• Դպրոցականի մտավոր գործունեության մոդելավորումը և միջառարկայական կապերը / Կ.Վ. Ոսկանյան; Մասն. խմբ.՝ Հ.Մ. Թութունջյան, Լ.Ա. Մաթևոսյան; ՀՍՍՀ Մանկ. ընկ.
• Հոգեբանության լաբորատոր աշխատանքներ / Կ.Վ. Ոսկանյան;/2001թ.
• Ավագ նախադպրոցականի հասկացական վերացական մտածողության դրսևորումները ֆիզիկական երևույթների պատճառահետևանքային կապերի միջոցով / Կ. Ոսկանյան,Մ.Մազմանյան
• Психологические основы обучения математике; Ереван - 2002 / К.В.Восканян.
• VI-VIII դասարանների սովորողների իմացական գործունեության մոդելավորման հոգեբանամանկավարժական պրոբլեմները /1982թ. Լույս հրատ.:
• հնարները և ներառարկայական կապերը, 1973 : տիտղթ. (Կ.Վ. Ոսկանյան)
• Հոգեբանության և մանկավարժության արդիական հիմնախնդիրներ = Актуальные проблемы психологии и педагогики: Հանրապետ. գիտաժող. նյութերի ժող., 2003 : տիտղթ. (Կառլեն Ոսկանյան)