peoplepill id: jan-dorman
JD
Poland
4 views today
4 views this week
Jan Dorman
Polish actor and puppeteer

Jan Dorman

The basics

Quick Facts

Intro
Polish actor and puppeteer
Places
Gender
Male
Place of birth
Dębowa Góra, Poland
Place of death
Będzin, Poland
Age
74 years
Awards
Medal of the National Education Commission
 
The details (from wikipedia)

Biography

Jan Stanisław Dorman (ur. 11 marca 1912 w Dębowej Górze, zm. 21 lutego 1986 w Będzinie) – twórca, eksperymentator i menadżer teatralny, reżyser, aktor, pedagog, dyrektor teatru, artysta plastyk, pisarz. Członek SPATiF – ZASP, ZAIKS, ITI.

Życiorys

W latach 1928–1933 był słuchaczem Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Sosnowcu. Następnie pracował jako nauczyciel na Polesiu. Od 1938 do 1939 r. studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W seminarium nauczycielskim grywał na scenie, reżyserował i tworzył scenografie do spektakli. Zajęcia teatralne z dziećmi prowadził też jako nauczyciel i student. W 1945 r. wraz z poślubioną w 1938 r. żoną, Janiną Dormanową (1910-2004) założył w Sosnowcu Międzyszkolny Teatr Dziecka. 22 grudnia 1945 r. teatrzyk ten pod kierownictwem Dormana wystawił w Sosnowcu przedstawienie „Malowane dzbanki”. Pierwszy spektakl na profesjonalnej scenie wystawiono w ówczesnym Teatrze Miejskim, dzisiejszym Teatrze Zagłębia. Był to teatr ekspresji dzieci, oparty na zabawie. W 1947 r. teatrzyk przekształcono w Eksperymentalny Teatr Dzieci z siedzibą w domu Związku Zawodowego Górników przy ul. Żytniej. Z powodu trudności lokalowych Dorman od 1949 r. organizował nową placówkę teatralną w budynku dawnego domu parafialnego w Będzinie przy ul. Sobieskiego (ob. Teatralna), dokąd przeniósł teatr w 1950 r. 1 kwietnia 1951 r. otrzymał dzisiejszą nazwę Teatr Dzieci Zagłębia. Kierował nim do chwili przejścia na emeryturę w 1978 r. W tym czasie teatr uchodził za jedną z najbardziej awangardowych scen polskich dla dzieci i młodzieży oraz jedną z najlepszych scen dziecięcych w kraju. Później nadal tworzył swoje autorskie spektakle w teatrach całej Polski. Od 1961 r. należał do PZPR.

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 40-lecia Polski Ludowej oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Rodzina

Jego najbliższa rodzina (pięcioro dzieci) związana była z teatrem Dzieci Zagłębia. Żona, Janina z Polańskich, współtworzyła teatr, do 1989 r. zagrała w nim 60 ról, była asystentem reżysera i sama reżyserowała. Dwaj synowie już jako dzieci grali na scenie. Jacek współpracował m.in. przy tworzeniu scenografii, drugi syn jeździł teatralnym autobusem. Iwona Dowsilas robiła opracowania muzyczne spektakli. W 1998 r. założyła Fundację im. Jana Dormana.

Twórczość i zasługi

Prowadził teatr inspirowany rytuałem dziecięcej zabawy, odwołujący się do gry skojarzeń i wyobraźni odbiorcy, posługujący się lalkami, maskami, znakiem plastycznym. Przełomem w jego twórczości był spektakl „Krawca Niteczki” według Kornela Makuszyńskiego (1956), którym zwrócił na siebie uwagę środowiska i krytyki. Kolejne spektakle potwierdzały jego oryginalność twórczą. Obok przedstawień dla dzieci tworzył także widowiska dla młodzieży i dorosłych, co w jego czasach było jeszcze bardziej niezwykłe niż nowatorska forma przedstawień.

Był twórcą wszechstronnym, do wielu spektakli sam projektował scenografie (często z synem Jackiem), tworzył opracowania muzyczne, pisał teksty dla potrzeb sceny, radia, artykuły do gazet, współpracował z teatralnym ruchem amatorskim. W latach 1965–1973 był organizatorem Przeglądu Zespołów Obrzędowych „Herody” ze Śląska i Beskidów. Na ulicach Będzina i na scenie profesjonalnego teatru pojawiła się spontaniczna twórczość ludowa. Brał udział w seminariach i dyskusjach z udziałem ludzi nauki, teatru i badaczami kultury. Prowadził szczegółową dokumentację pracy teatralnej i własnych działań twórczych.

W swoim teatrze stworzył 59 przedstawień, a w 22 innych teatrach przygotował 32 inscenizacje, a także kilka przedstawień dyplomowych i warsztatowych ze studentami wydziału lalkarskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu. Do najważniejszych jego inscenizacji należą m.in.: „Która godzina?” Z. Wojciechowskiego (1964), „Szczęśliwy książę” według Wilde’a (1967), adaptacje Hamleta Szekspira (1968) i „Kubusia Fatalisty” Diderota (1968) oraz jego własne teksty: „Kaczka i Hamlet” oraz „Konik” (1975).

Upamiętnienie

W zbiorach, którymi od 1998 r. opiekuje się Fundacja im. Jana Dormana (założona przez córkę, Iwonę Dowsilas) znajduje się bogata korespondencja z ponad 200 osobami ze świata kultury, sztuki, nauki (m.in. z Marią Dąbrowską, Marią Kownacką, Agnieszką Osiecką, Danielem Passentem, Krzysztofem Pendereckim, Janem Sztaudyngerem, Gustawem Morcinkiem, prof. Stefanem Szumanem).

25 marca 1992 r. w foyer Teatru Dzieci Zagłębia w Będzinie odsłonięta została tablica poświęcona pamięci Jana Dormana. W marcu 1996 r. (w 10. rocznicę śmierci i 50-lecie teatru) Teatr przyjął patronat swego założyciela i twórcy, a 12 marca 2012 r. (w setną rocznicę urodzin) Gimnazjum nr 1 w Będzinie przyjęło jego imię.

Przypisy

Linki zewnętrzne

The contents of this page are sourced from Wikipedia article. The contents are available under the CC BY-SA 4.0 license.
Lists
Jan Dorman is in following lists
comments so far.
Comments
From our partners
Sponsored
Credits
References and sources
Jan Dorman
arrow-left arrow-right instagram whatsapp myspace quora soundcloud spotify tumblr vk website youtube pandora tunein iheart itunes