J.P. la Grange Lombard

J.P. la Grange Lombard (*4 Augustus 1879, Standerton –onbekend) was redakteur van die Vrystaatse koerant De Vriend des Volks en skrywer van geskiedkundige werke, onder meer ’n biografie oor Paul Kruger.

Herkoms en vroeë lewe

Johannes Petrus la Grange Lombard is op 4 Augustus 1879 op die plaas Platkop naby Standerton gebore. Hy word genoem na sy vader, wat as die kommandant van Standerton diens doen in die Eerste Vryheidsoorlog, van 1882 tot 1894 Standerton in die Volksraad verteenwoordig en dan vir Bethal vanaf 1896 tot met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog. Hierna dien sy vader as kommandant van die Hollanderkorps tot hierdie korps na die Slag van Elandslaagte tot niet gaan, waarna die Regering hom aanstel as lid en later as voorsitter van die militêre hof in die oostelike distrikte, ’n posisie wat hy beklee tot aan die einde van die oorlog.

Die jong Johannes se aanvanklike skoolopleiding is by reisende skoolmeesters wat nooit lank op een plek gebly het nie. Later is hy na die dorpskool op Standerton en daarvandaan na die Modelskool en die Staatsgimnasium in Pretoria. Hy het die vierde van vyf jaarkursusse by die Staatsgimnasium deurloop wanneer die Anglo-Boereoorlog uitbreek en hy as gewone burger by die Boeremagte aansluit. Vir sy dienste ontvang hy ’n oorlogstoekenning vir die wonde wat hy opgedoen het

Loopbaan

Na die oorlog kan hy ongelukkig nie sy studies voortsit nie weens die nagevolge van ’n slegte wond van die oorlog en die haglike ekonomiese toestande waarin die oorlog die familie gedompel het. Deur lees probeer hy sy kennis aanvul en sy taak hierin word vergemaklik deur die deeglike kennis van Frans, Duits en Nederlands wat hy by die Staatsgimnasium opgedoen het. Dan word hy as kolporteur by De Volkstem aangestel en voorsien van ’n perdekar en ’n paar muile om hom in staat te stel om so intekenare te werf. Sy bemarkingsgebied het ingesluit die westelike dele van Transvaal, die noordelike dele van die Vrystaat en die oostelike dele van Betsjoeanaland (nou Botswana).

Uit sy briefwisseling met die redakteur van De Volkstem, dr. F.V. Engelenburg, kom die redakteur tot die gevolgtrekking dat sy Nederlands goed genoeg is om hom as joernalis aan te stel. Hy word dan lid van die redaksie van De Volkstem en in 1915 word hy op aanbeveling van dr. Engelenburg en Gustav Preller aangestel as redakteur van De Vriend des Volks in Bloemfontein. Hierdie koerant het twee keer per week verskyn en was die Afrikaanse uitgawe van die Friend. Na die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog word daar van redakteurs van koerante wat die Suid-Afrikaanse Party van die regering goedgesind is, verwag om in sy uitlatings sterk pro-geallieerd te wees en standpunt in te neem teen die Nasionale Party se pro-Afrikaner standpunte. Hy voldoen nie aan hierdie vereistes nie en word dan in 1919 om hierdie rede afgedank. Hierna doen hy talle werke en word dan in 1925 aangestel as stenograaf van die Vrystaatse Provinsiale afdeling van die Hooggeregshof, ’n pos wat hy tot met sy aftrede in 1949 in sy sewentigste jaar beklee.

Persoonlike lewe

In 1914 trou hy met Marie Uys, ’n agterkleindogter van die Voortrekker Piet Uys.

Hy skryf in opdrag van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns ten tyde van Paul Kruger se eeufees (1925) die biografie Paul Kruger, die volksman. Dit is nie ’n noukeurige ondersoek van die staatsman nie, maar hy slaag daarin om op populêre wyse ’n beeld van Paul Kruger te teken. Hy skets op bekwame wyse die historiese agtergrond wat nodig is om die optredes van Paul Kruger te verstaan en versamel ’n ryke skat van anekdotes, onder andere oor Paul Kruger se leeujagte.

Bang plekke is ’n beskrywing van sy ervarings tydens die Anglo-Boereoorlog en is ’n verwerking van sy artikels hieroor wat in De Volkstem verskyn het.

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch- Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)

Verwysings