Gerrit Pasch

Ds. Gerrit Pasch (noemnaam Rabbo, Ladybrand, Oranje-Vrystaat, 14 Februarie 1916 – 9 Februarie 1960) was ’n predikant in die Gereformeerde Kerk en skrywer van die roman Erfplaas (1944).

Gerrit Pasch se vader was ds. H.P.J. Pasch en sy moeder J.M.M. Pasch, gebore Schutte. Uit hierdie huwelik is sewe kinders gebore van wie net twee teen 1959 nog geleef het. In 1920 verhuis die Pasch-gesin na Pietersburg en in 1922 gaan Gerrit die eerste keer skool toe. Smiddae is die tyd deurgebring met speel in die groot agterplaas van die pastorie-erf en met die versorging van duiwe, hase en marmotjies. Saans – onder die oorvallende vaak – is die skoollessies nagegaan onder toesig van die ouer susters. In 1959 skryf ds. Pasch: “Vakansies plaas toe en hoe baiekeer is die dae voor hierdie plaasvakansies by sy Boet Kas nie getel nie. Op skool, veral vanaf die vierde skoolstanderd, was die slae veelvuldig ook omdat (ek) net ses maande in std. 3 was en in die helfte van die jaar na die volgende standerd moes gaan!”

Aan die einde van 1927 vertrek die gesin na Lindley in die Vrystaat. Hoewel hy sukkel met Latyn en Engels behaal Pasch sy matriek in 1932. Aan die begin van 1933 vertrek hy na die PUK toe. 1933 is gekenmerk deur ’n geworstel tussen hom en sy vader om die verandering van sy lewensroeping. Hy wou boer word; sy vader wou hê hy moet predikant word. Sy streng vader seëvier en Gerrit bly op universiteit.

1936 was die sterfjaar van sy vader ná ’n siekte van meer as ’n jaar. Aan die einde van daardie jaar slaag hy in sy B.A.-eksamen en aan die begin van 1937 laat hy die vooruitsig om predikant te word, vaar en skryf in as UOD-student. Aan die begin van 1938 word hy aangestel as onderwyser aan die hoërskool op Nylstroom. Twee en ’n kwart jaar van meestersarbeid volg en toe word onbetaalde studieverlof verkry om sy meestersgraad in geskiedenis aan sy alma mater te behaal. Sy planne word verydel nadat hy vanaf Maart tot Junie 1940 op PUK was deur die ingrype van die owerheid. Op 7 Junie is hy geïnterneer en vervoer na Leeukop-interneringskamp. In die kamp word dit onuithoubaar en op 24 September 1940 ná ’n vorige poging slaag hy daarin om te ontsnap. Nou volg vier jaar van vlugtelingskap. Eers ’n jaar van swerwe, dan die aanvaarding van ’n voormanspos op ’n plaas naby Stellenbosch.

Ná ’n jaar daar word die wêreld gevaarlik en wyk hy uit na Suidwes, waar hy ook voorman word op twee plase, onderskeidelik. In Julie 1940 verskyn ds. P.J. Coetzee skielik een nag op die plaas. Sy oudste suster, Annie, was ernstig siek en wou hom graag sien. Alles is gereël met sir Theodore Truter dat as hy hom oorgee, hy sy suster op parool mag besoek. Hy besluit tot oorgawe. Ná eensame opsluiting en nog drie weke in Koffiefontein kom sy swaer D.J. Malan en ou vriend Flip Venter hom haal om die begrafnis van Annie by te woon. Hy kry parool en keer terug na Suidwes. Maar aan die begin van 1945 word hy verban uit Suidwes en gaan Februarie terug die PUK met die oog op teologiese studie.

Aan die einde van 1949 word hy beroepbaar gestel en aanvaar ’n beroep na Piet Potgietersrust, waar hy bevestig is op 4 Maart 1950. Van toe af toe sy dood was hy daar werksaam.

Hy is in 1946 getroud met mej. M.Z.E. van der Walt uit die Waterbergse gemeente en waar haar ouers, J.A.E. van der Walt en eggenote H.A. van der Merwe, geboer het op die plaas Doornkop. Uit die huwelik is ses kinders gebore, van wie vyf volwassenheid bereik het, naamlik Hester, Hendrikus, Johanna, Leenster en Johan. Die eersteling, 'n seuntjie, is op nagenoeg ses maande oorlede en op Potgietersrus begrawe, nie ver van waar sy pa ook begrawe sou word nie.

Ds. Pasch het net die een gemeente bedien, aangesien hy ná net 10 jaar in 1960 in die amp oorlede is.

• (af) Venter, H.J. 1959. Eeufeesgedenkalbum van die Gereformeerde kerke in die Klassis Waterberg 1859–1959. Potgietersrus: Deputaatskap vir die Gedenkalbum.