Franciszek Marian Kulisz

Franciszek Marian Kulisz (ur. w 1866 w Retkini, od 1946 dzielnica Łodzi, zm. 23 sierpnia 1939 w Łodzi) – właściciel drukarni w Łodzi, wydawca.

Na początku 1901 kupił na licytacji drukarnię i litografię zlokalizowaną przy ul. Średniej (obecnie ul. Pomorska) 23 należącą do Karoliny, wdowy po drukarzu Walentym Kolińskim. Koncesję na prowadzenie zakładu przy ul. Średniej 23 (Pomorska) uzyskał co prawda 9 stycznia 1901, ale zakład uruchomił w 1902 po zainstalowaniu w nowym lokalu przy ul. Pomorskiej 12. Na wyposażeniu miał 2 „pośpieszne” maszyny drukarskie, 2 ręczne prasy litograficzne z odpowiednim zapasem kamieni litograficznych (zakres prac litograficznych był stosunkowo niewielki), komplety czcionek do składów zecerskich w trzech językach: rosyjskim, polskim i niemieckim oraz inne sprzęty uzupełniające. Zatrudnionych było około 12 osób. Produkcja zakładu oparta była o niezbyt wydajne prasy ręczne.

W 1907 drukarnia mieściła się nadal przy ul. Pomorskiej, pod nr 12, a w 1909 nr 24. Drukował akcydensy, wśród których były druki urzędowe o małych nakładach, jak: ustawy, regulaminy, statuty, instrukcje i sprawozdania, niektóre z nich w języku rosyjskim i niemieckim. Większość wykonywanych prac miała charakter dziełowy, wydrukował ponad 100 druków zwartych i było to jak na ówczesne warunki i lokalne potrzeby poważne osiągnięcie drukarni.

Drukował w językach: polskim, rosyjskim, niemieckim i sporadycznie we francuskim podręczniki szkolne o nakładach od 3000 do 7000 egzemplarzy, na zlecenie m.in. Ludwika Fiszera, rzadziej natomiast nakładcami byli księgarnia „Rychliński i Wegner” oraz Robert Szatke. Wydrukował także na zlecenie znanej łódzkiej firmy fotograficznej Antoniego Piotrowskiego dwa albumy: jeden z widokami wystawy częstochowskiej w 1909 r. „Album Widoków Wystawy Częstochowskiej” Łódź 1909, a drugi poświęcony wystawie rzemieślniczo-przemysłowej w Łodzi w 1910 r.

W okresie I wojny światowej drukarnia choć istniała, nie wykazywała działalności produkcyjnej. W 1918 roku sygnował swoim nazwiskiem wydrukowany tom poezji Stanisława Czajkowskiego Z naszych chat i pól, wydrukowany prawdopodobnie w tej drukarni, którą około 1916 r. odstąpił bratu Edwardowi Kuliszowi, prowadzącemu ją do swojej śmierci w 1936 r. Drukowane były wtedy akcydensy, kalendarze, barwne albumy, karty okolicznościowe i podręczniki szkolne.

• Jacek Strzałkowski: Drukarnie i księgarnie w Łodzi do 1944 roku. Łódź: 1999, s. 84. ISBN 83-906647-1-2.
• Janina Jaworska: Początki księgarstwa w Łodzi. Łódź: PWN, 1969, s. 117-118.
• Fiszerowie 1882-1932. W: Janina Krakowiak: Od Fiszera do „Pegaza”. Łódź: Widzewska Oficyna Wydawnicza ZORA, 2005, s. 7. ISBN 83-88638-17-3.
• Drukarnia i Litografia Franciszka Mariana Kulisza (1902-1918). W: Leon S. Szychowski: Zarys dziejów drukarstwa łódzkiego 1859-1918. Łódź: 1993, s. 61.
• Mirosław Laskowski: Dzieje drukarstwa łódzkiego. Łódź: 1989, s. 24.
• Jacek Strzałkowski: Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku. Łódź: 1996, s. 83-84. ISBN 83-906647-2-0.