Faustyna Morzycka

Faustyna Morzycka ps. „Barbara”, „Zora” (ur. 15 czerwca 1864 w Tambowie, zm. 25 maja 1910 w Krakowie) – socjalistyczna działaczka oświatowa, uczestniczka zamachu na gen. Uthoffa.

Faustyna Morzycka urodziła się w celi więziennej jako córka katorżnika, Juliana Morzyckiego. W 1875 roku wróciła z matką, Marią z Obuchowskich, do rodzinnego Żytomierza. Tu opiekę nad nią objął dr Fortunat Nowicki, znany społecznik i towarzysz ojca z zesłania. W 1882 Faustyna ukończyła prywatną pensję Henryki Czarnockiej w Warszawie i otrzymała patent nauczycielski. Poświęciła się konspiracyjnej pracy oświatowej, prowadząc w Paulinowie niedaleko Nałęczowa tajną szkołę dla dzieci chłopskich. W tym okresie o działalności Morzyckiej dowiedział się Stefan Żeromski. Postać młodej nauczycielki krzewiącej oświatę wśród chłopskich dzieci stała się inspiracją dla noweli Siłaczka.

Następne lata Faustyna Morzycka spędziła w Skierniewicach. W 1905 roku powróciła do Nałęczowa, gdzie związała się z grupą socjalistycznych działaczy oświatowych. W grupie tej znaleźli się m.in. Stefan Żeromski, Gustaw Daniłowski i Felicja Sulkowska. W 1906 otworzyła Morzycka pierwszą w Nałęczowie szkołę. Nauczano w niej religii, matematyki, przyrody, kaligrafii, języka polskiego i języka rosyjskiego. W tym czasie prowadziła też teatr amatorski, pisała powieści oraz coraz bardziej angażowała się w działalność konspiracyjną. Była członkiem zarządu Towarzystwa Oświatowego „Światło”. W 1908 roku została aresztowana za pomoc zbiegom z więzienia na Zamku Lubelskim i osadzona w tym samym więzieniu. Dzięki staraniom rodziny po pięciu tygodniach wyszła na wolność i pod zmienionym nazwiskiem wyjechała do Krakowa. Prowadziła tam wykłady i zajęcia teatralne. Zgłosiła się również do krakowskiej placówki Organizacji Bojowej PPS-Frakcji Rewolucyjnej i została przyjęta na kurs rzucania bombą prowadzony przez Mieczysława Mańkowskiego.

10 października 1909 Morzycka i Mańkowski oraz dwoje innych zamachowców przeprowadzili zamach na generała Uthoffa – prawą rękę generał-gubernatora warszawskiego Skałona. Okazało się, że w samochodzie, na który spadły bomby zamachowców, nie było gen. Uthoffa, lecz jego brat i szofer. Wszyscy trzej przeżyli. Zginęło za to kilku przypadkowych przechodniów, kilkunastu odniosło rany. Zamachowcom udało się zbiec. Morzycka uciekła na Ukrainę. Czuła się winna przelania krwi przypadkowych osób, podupadła na zdrowiu. W 1910 wróciła do Krakowa. W nocy z 25 na 26 maja 1910 napisała pożegnalny list:

Jej ciało zostało odnalezione następnego dnia rano. Morzycka popełniła samobójstwo, zażywając cyjanek potasu. Została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jej imię nosi miejsko-gminna biblioteka publiczna w Nałęczowie oraz jedne z nałęczowskich i lubelskich ulic.

• Rafał Górski, Polscy zamachowcy – droga do wolności, Kraków: Egis, 2008, ​ISBN 978-83-7396-764-9​.

• http://kobietynawsi.pl/Faustyna-Morzycka
• Morzycka w Gazecie Nałęczowskiej
• Biblioteka w Nałęczowie