Eugeniusz Geblewicz

Eugeniusz Geblewicz (ur. 13 grudnia 1904 w Warszawie, zm. 25 lipca 1974 w Warszawie) – polski psycholog, prakseolog, psycholog sportu, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Był synem Jana (księgowego) i Natalii z Gołębiewskich. Uczęszczał do gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie (do 1923), następnie podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim - w dziedzinie botaniki, filozofii i psychologii (1923-1931). Wśród jego wykładowców byli m.in. Tadeusz Kotarbiński i Władysław Witwicki, pod którego opieką przygotował i obronił pracę doktorską Z psychologii przeżyć węchowych (1931). Uzupełniał studia w zakresie psychologii w College de France w Paryżu (1933-1934). Po studiach pozostał w Paryżu i pracował jako asystent w Laboratorium Fizjologii Zmysłów College de France do 1939. Jeszcze w trakcie studiów na UW pracował równocześnie przez dwa lata w gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Warszawie, jako nauczyciel filozofii (1927-1928).

Okres okupacji spędził w Polsce, biorąc udział w tajnym nauczaniu w ramach wykładów UW i liceum Batorego; po powstaniu warszawskim przez krótki czas mieszkał w domu Zofii Nałkowskiej w Adamowiźnie. Po wojnie został naczelnikiem Wydziału Nauki w Ministerstwie Oświaty (1945-1947). W 1946 obronił na UW pracę habilitacyjną La sommation spatiale des exertation thermiques i został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1946-1955 kierował na tej uczelni Katedrą Psychologii, prowadząc wykłady z psychologii ogólnej i eksperymentalnej. Od 1947 był równocześnie profesorem Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, gdzie także kierował Katedrą Psychologii (do 1966, później był kuratorem tej katedry) oraz pełnił funkcję prorektora w okresie 1961-1966. W latach 1966-1970 prowadził wykłady na Uniwersytecie Warszawskim, jako pracownik naukowy kolejno: Katedry Psychologii Eksperymentalnej i Instytutu Psychologii. Ponadto był związany z Instytutem Naukowym Kultury Fizycznej w Warszawie (1953-1965 kierownik Pracowni Psychologii), Instytutem Biologii Doświadczalnej PAN (1955-1962 kierownik Zakładu Psychologii Eksperymentalnej), Pracownią Psychometryczną PAN (1965-1969 przewodniczący Rady Naukowej), Zakładem Historii Nauki i Techniki PAN (1969-1972 kierownik Pracowni Teorii i Organizacji Nauki). W 1945 został członkiem-korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, w 1948 był w gronie członków-założycieli Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Jego zainteresowania naukowe obejmowały psychologię ogólną, naukoznawstwo, psychologię sportu, prakseologię, fizjologię zmysłów. Wspólnie z Yves’em La Grandem odkrył i objaśnił zjawisko odbarwiania się tarcz świetlnych migoczących w widzeniu bocznym (praca Recherche sur la vision laterale, 1938). Zajmował się historycznym procesem instytucjonalizacji nauki oraz przyczynami i mechanizmami powstawania nowych dyscyplin naukowych. Był jednym z polskich pionierów badań nad problemami etycznymi i estetycznymi sportu.

Niektóre publikacje:

• Analiza pojęcia celu (1932)
• Zjawiska wrażliwości (1956)
• Świat przeżyć wzrokowych i słuchowych człowieka (1958-1959)
• Z zagadnień estetyki walki (1963)
• Typologia osiągnięć naukowych (1969)
• Ogólne problemy historii nauki i techniki (1971)
• Niektóre kryteria oceny pracy naukowej (1972)
• O naukach zaawansowanych i niezaawansowanych (1972)
• Rodzaje osiągnięć naukowych (1972)
• Rodzaje zespołowej pracy naukowej (1973, z Wojciechem Gasparskim i Henrykiem Stonertem)

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983