Dr Gary Robert Jenkins

Roedd Dr Gary Robert Jenkins, neu, fel rheol, Dr Gary Jenkins (14 Hydref 1966 - 5 Awst 2021) yn feddyg 54 oed a laddwyd mewn ymosodiad homoffobig yng Nghaerdydd ar 20 Gorffennaf 2021.

Bu farw Dr Gary Jenkins, 54, yn yr ysbyty dros bythefnos ar ôl i'r tri - Jason Edwards, Lee Strickland, a Dionne Timms-Williams, 17, - ymosod arno a'i arteithio am bron i chwarter awr ym Mharc Bute, Caerdydd yn oriau mân 20 Gorffennaf 2021. Roedd y ferch, Dionne Timms-Williams oedd ond yn 16 oed ar y pryd. Dyfarnwyd 3 person yn euog o'i lofruddio yn Llys y Goron Merthyr Tudful ar 3 Chwefror 2022.

Bu i Jenkins ddioddef chwarter awr o ymosodiad gan y tri person. Aethpwyd ef i Ysbyty Prifysgol Cymru Caerdydd i'w drin ond ni bu posib ei achub. Ar ôl i'r achos ddod i ben cyhoeddodd teulu Dr Jenkins ddatganiad i'r heddlu yn talu teyrnged i'r tad i ddau o blant uchel ei barch a hefyd yn diolch i'r tystion, Owain Hill a Louis Williams, a geisiodd gymorth ar adeg yr ymosodiad. Ceisiodd Mr Williams yn arwrol ddefnyddio ei gorff fel tarian ac ymosodwyd arno ei hun. Dioddefodd Jenkins anaf i'w ymennydd a thoriadau i'w wyneb a'i asennau, a bu farw 16 diwrnod yn ddiweddarach. Roedd cydweithwyr Jenkins wedi ei rybuddio ac yn poeni amdanno yn mynychu parc Bute fin nos oherwydd hanes o ymosodiadau yno.

Roedd Jenkins yn agored ddeurywiol. Achosodd llofruddiaeth Jenkins ymateb gref o bryder ac anniddigrwydd gan nifer, yn enwedig yn y gymuned hoyw. Mynegodd yr elusen Stonewall bryder mawr.

Dywedodd Iestyn Wyn, rheolwr ymgyrchoedd, polisi ac ymchwil Stonewall Cymru: “Dylai pobl lesbiaidd, hoyw, deurywiol a queer fod yn rhydd i fyw eu bywydau heb ofn na chyfyngiad, ond mae marwolaeth drasig Dr Jenkins yn ein hatgoffa o y casineb y mae ein cymunedau yn ei wynebu tuag at rai presennol yn unig.”

Cododd Stonewall bryderon hefyd am y ffordd y cyflwynodd yr erlyniad yr achos, gan ddweud wrth y rheithgor “[his] sexual predilections would be his undoing” a’i fod yn cael ei hoffi’n fawr er gwaethaf ei “ddewisiadau ffordd o fyw neu beccadilloes”.

Dywedodd Wyn: “Mae sylwadau a wnaed yn ystod y treial wedi erydu ymhellach yr ymddiriedaeth sydd gan ein cymunedau yn ein system gyfiawnder – lle nad yw pedwar o bob pump (81%) o bobl LGBTQ+ eisoes yn riportio digwyddiadau casineb i’r heddlu. Wrth i bobl ledled y DU alaru am golled dorcalonnus Dr Jenkins, mae’n rhaid i’r llywodraeth gymryd camau brys i herio agweddau gwrth-LGBTQ+ a sicrhau bod ein holl gymunedau’n ddiogel ac yn rhydd.”

Cafwyd ymateb gan Jeremy Miles, Gweinidog Addysg a'r Gymraeg Llywodraeth Cymru (sydd hefyd yn ddyn hoyw i'r llofruddiaeth. Meddai, mewn trydariad yn Saesneg, "Ni chafodd ei ‘ddadwneud’ gan ei ‘gymaint rhywiol’. Ymosodwyd arno yn greulon a bu farw. Mae gennym ni ffordd bell i fynd.” Rhoddodd Adam Price, arweinydd Plaid Cymru, sydd hefyd yn hoyw, ei farn am ymddygiad y llys a nododd ei bryder hefyd bod "81% pobl LHDTC+ ddim yn cofnodi ei hymosodiadau".

Gwylnos

Ar ddydd Sul 6 Chwefror 2022 cynhaliwyd gwylnos i gofio am Dr Gary Jenkins ar risiau Amgueddfa Genedlaethol Cymru yng Nghaerdydd. Cynhaliwyd munud o dawelwch i gofio am y seiciatrydd. Nododd sawl siaradwr eu dymuniad i "dalu teyrnged" a "pharch" i Dr Jenkins a bod y "gwylnos wedi arddangos pa mor gryf ydy'r undod a'r cariad o fewn y gymuned hoyw yma yn Gaerdydd"

Roedd Gary Jenkins yn seiciatrydd ac yn briod, ac yn dad i ddau blentyn. Roedd wedi gweithio yn Ysbyty Frenhinol Hamadryad, ym Mae Caerdydd a Chanolfan Pendine ar Ffordd Cowbridge Road West, Caerdydd. Roedd yn hoff o fyd natur ac o gerddoriaeth.

• (Cymraeg) Eitem Newyddion, BBC Cymru Fyw
• (Saesneg) Eitem newyddion teledu ITV Wales