Dino Vasina

De Dino Vasina (* 1. Novämber 1926 z Pompey, Lootringe, Frankrych; † 5. Jänner 2014 z Turyn, Piemont, Itaalie) isch en Gymnasiaalleerer z Turyn gsy. D Vasina sind aber e Familien us em Walserdoorff Rimella, und nach synere Pänsionierig hät de Dino Vasina vil für s Rimellatüütsch taa.

Uf d Wält choo isch de Dino Vasina z Lootringe, wil syn Vatter deet en Aarbet gfunde ghaa hät. Früener sind vil Rimeller uf Frankrych go schaffe, wie au de Marco Bauen i sym Buech über Rimella schrybt.

Gläbt und gschaffet hät de Dino dän aber i de piemonteesische Hauptstadt Turyn oder z Schtiérlje («Stierli»), wie si uf Rimellatüütsch ghäisst. As Gymnasiaalleerer hät er de Titel «professore» ghaa.

De Dino Vasina hät vil für s Walsertüütsch vo Rimella gläischtet. Er hät s Centro Studi Walser Rimella gründet und isch dèm syn eerschte Presidänt gsy. Er hät s Uusschaffe vo zwäi Wöörterbüecher und ere Gramatik vom Rimellatüütsch aagregt und au sälber draa mitgschaffet. Für en Oorts- und Fluernamechaarte isch er go d Näme go ysamle. Und au d Zytschrift Remmalju, wo sit 1990 äimaal im Jaar usechunt und amigs e Räie vo Uufsätz über das Doorff und was mit em zämehanget bringt, gaat uf in zrugg; s Heft Numere 30 vo 2020 isch drum im gwidmet.

Der eerscht Band vom Wöörterbuech isch italienisch-tüütsch aaggoordnet. Zeerscht chunt öppis zur Schrybig und zur Gramatik (hauptsächli zum Wèrb), dänn de Wöörterbuechtäil mit öppe 6000 Yträäg, und abgschlosse wiirds mit ere Zämestelig vo Redewändigen und Sprichwöörter, Pèrsoonenäme, Oorts- und Fluernäme und den Übernäme vo de verschidene Familien und Frakzioonsywoner. Redaktoore sind de Carlo Buccelloni und de Dino Vasina gsy, d Wöörtersamlig hät de Dino Vasina gläitet, d Schrybwys isch vom Marco Bauen voorgschlage woorde (wo 1978 sälber es Buech über s Rimellatüütsch und d Volchskultuur vo Rimella useggèè ghaa hät), und er hät s Buech au bis zu sym voorzytige Tood 1993 chöne bigläite. Au de Renato Perinetto händ s konsultiert (èèr hät 1981 es Buech über d Deklinazioon vom Issimetüütsch gschribe). Usechoo isch dèè Bänd 1995. De Dino Vasina häd übrigens s ganz Wöörterbuech au uf Toonband gredt, mer chan aso jedes Woort aalose, wies richtig töönt.

De zwäit Band isch umgcheert, aso rimellatüütsch-italienisch, aaggoordnet und isch 2005 usechoo. Redigiert woorden isch er vom Dino Vasina und der Antonella Giacosa, und di wüsseschaftlich Bigläitig hät dasmaal di italienisch Gèrmanischtin Silvia Dal Negro übernaa. Im Aahang häts Übersetzige vo Gibätt und vo Faable und naa wyteri Täggscht uf Mundaart.

D Gramatik gilt as «compendio» zu de Wöörterbüecher. Es gaat drin um d Subschtantyv, d Artikel, d Adjektyv, d Zaal- und d Mängewöörter, d Pronoome, d Wèrb, d Negazioon, d Adwèrb, d Prèposizioone und d Konjunkzioone, und daa und deet isch au echli Sintax drundergströit (für die nimt mer am beschten em Marco Bauen sys Buech i d Hand). Si isch vom Dino Vasina und de Margherita Vergnano (wo iri Magischteraarbet über s Rimellatüütsch gschribe ghaa hät) zämegstelt woorde; wüsseschaftliche Biraater isch de Tillio Telmon vo der Uni Turyn gsy. Glueget, das d Schrybwys und di suschtige Formalia glych sind wie i de Wöörterbüecher, hät de Carlo Buccelloni. Usechoo isch si 2011.

Au für d Oorts- und Fluernamechaarte (mit eme Büechli, wo die ali erchlèèrt) isch de Dino Vasina zueständig gsy. Useggèè woorden isch si i de Räie «Atlante toponomastico del Piemonte montano» vo der Uniwèrsitèèt Turyn im Jaar 2007.

Mitghulffe hät er au bimene «Manuale di lingua tittschu» für d Schüeler, Ts Remmaljertittschu vàr d chend, wo d Paola Borla gschribe hät.

Dezue ane chunt e gröösseri Zaal vo Artikel, wo-n-er für d Zytschrift Remmalju verfasst hät.

• Ts Remmaljertittschu. Vocabolario Italiano–Tittschu. Redakzioon: Dino Vasina und Caro Bucchelloni. Useggèè vom Centro Studi Walser – Rimella. Tipografia di Borgosesia s.a.s, Borgosesia 1995
  • Ts Remmaljertittschu – la pronuncia. Il testo des vocabolario italano–tittschu, letto dall’Autore prof. Dino Vasina in 7 audiocassette. Useggèè vom Centro Studi Walser Rimella.
• Ts Remmaljertittschu. Vocabolario Tittschu–Italiano. Redakzioon: Dino Vasina und Antonella Giacosa. Useggèè vom Centro Studi Walser – Rimella. Tipografia di Borgosesia s.a.s, Borgosesia 2005.
• La grammatica de “Ts Remmaljertittschu”. Compendio al Dizionario dell’Idioma Walser di Rimella. Zämegstelt vom Dino Vasina und de Margherita Vergnano. Useggèè vom Centro Studi Walser – Rimella. Rimella 2011.
• Atlante Toponomastico, Band 31: Rimella. Gsamlet vom Dino Vasina. Useggèè vo Atlante Toponomastico del Piemonte Montano under de Läitig vom Arturo Genre und em Lorenzo Massobrio. Turin 2007.
• (zäme mit em Carlo Buccelloni): Organizzazione scolastica, attività culturali, turismo e associazioni locali. I: Storia di Rimella in Valsesia. “Alpes ville comune parochia.” Under de Läitig vom Augusto Vasina useggèè vom Centro Studi Walser – Rimella. Tipolitografia di Borgosesia s.a.s, Borgosesia 2004, S. 447–458.
• Verschideni Artikel i de Zytschrift Remmalju.

• D Läbesdaate, de Prueff und d (Nöd-)Verwandtschaft vom Dino Vasina wäiss der Autoor vo dèm Artikel tank eren Uuskumpft vom Centro Studi Walser Rimella.
• Augusto Vasina: Nel ricordo del fondatore di “Remmalju”. I: Remmalju 2014, S. 2 und 3 (mit ere Foti).
• Mario Remogna: Dedicato a Dino Vasina. I: Remmalju 2014, S. 4.

• Centro Studi Walser Rimella

1. ↑ De Dino Vasina isch nöd (oder ämel nöd nööcher) verwandt gsy mit de beede Brüedere Eugenio und Augusto, wo au über Rimella gschribe händ. Der Augusto hät s Buech Storia di Rimella Val Sesia useggèè, und der Eugenio hät em Marco Bauen sys Buech Sprachgemischter Mundartausdruck i s Italienisch übersetzt. Und dänn gits na de Pier Giorgio Vasina, wo s Buech Rimella e i suoi Walser useggèè hät.
2. ↑ E Rezänsioon hät d Silvia Dal Negro gschribe, und zwaar i de Rivista italiana di Dialettologia 20, 1996, S. 232–234.
3. ↑ Der Autoor vo dèm Arikel wunderet sich echli, wie d Autoore vo de Gramatik nöd gmèrkt händ, das s Subschtantyv au e Kasusflexioon hät. Jaa, s Genityv-sch im Singulaar vo de starche männliche Subschtantyv isch nu na räschthaft daa, de Marco Bauen hät e paar ganz wenigi Byspil. Aber de Genityv Pluraal gaat ganz regulèèr uf -o oder uf -u uus und de Datyv Pluraal ganz regulèèr uf -u, daadefüür findt mer bim Bauen ganz vil Byspil. Aber s stimmt scho, mer findt by-n-em daa und deet au Daatyv mit der Ändig vom Nominatyv. Di grooss Uufmèrksaamkäit für d Konjugazioon vom Wèrb und d Blindhäit für d Deklinazioon vom Subschtantyv isch tipisch für di süüdwalserischen Äieprodukzioone und hät ire Grund sicher im Italienisch, wos eben en umfangrychi Konjugazioon, aber nu e starch reduzierti Deklinazioon git. E lööblichi Uusnaam isch de Renato Perinetto mit synere Zämestelig vo de Deklinazioon im Issimetüütsch.