Chaophraya Khathathon Thoranin (Yia

เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) นามเดิมชื่อ เยีย เป็นเจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 7 เป็นบุตรของพระยาอภัยภูเบศร (นอง) (เจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 6 ซึ่งเป็นบุตรของพระยาธิราชวงษาและเป็นบุตรเขยของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (แบน) เจ้าเมืองพระตะบองคนที่ 1)

เจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) เข้ารับราชการในครั้งแรกได้เป็นหลวงอภัยพิทักษ์ ต่อมา ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้เลื่อนเป็นพระยาคทาธรธรณินทร์ และได้รักษาราชการในพระตะบองเมื่อบิดาถึงแก่กรรมเมื่อ พ.ศ. 2403 และวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2434 ได้เป็นเจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์ รามนรินทร์อินทราธิบดี ศรีสยามกัมโพชเกษตราภิบาล ปรีชาญาณยุติธรรมาธยาไศรย อภัยพิริยบรากรมพาหุ ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบอง คนที่ 7

เจ้าพระยาคทาธรฯได้เขียนพงศาวดารเมืองพระตะบอง เล่าถึงประวัติของสายสกุลของท่านที่ได้ปกครองเมืองพระตะบอง

ในสมัยที่เจ้าพระยาคทาธรฯเป็นเจ้าเมืองพระตะบองนั้น เป็นช่วงที่ฝรั่งเศสขยายอำนาจเข้ามาในกัมพูชา ทำให้สยามระแวงว่าพระตะบองจะแข็งเมืองหรือไปเข้ากับเวียดนาม แต่เจ้าพระยาคทาธรฯ ได้แสดงความจงรักภักดีต่อสยามอย่างเสมอต้นเสมอปลาย จนถึงแก่กรรมใน พ.ศ. 2435 บุตรชายของท่านคือเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์) ขึ้นเป็นเจ้าเมืองแทน

มีบุตรธิดา รวม 4 คน ดังนี้

• เจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์)
• คุณหญิงขลิบ ภรรยาพระยาณรงค์เรืองฤทธิ์
• นางเทศ ภรรยาพระโยธาธิราช (ทองคำ)
• นางสมบุญ ภรรยาหม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา)

• พ.ศ. 2434 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2429 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)

• วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง. เจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม) เจ้าเมืองพระตะบองคนสุดท้ายใต้ปกครองสยาม. กรุงเทพฯ: ยิปซี กรุ๊ป. 2557 หน้า 53 - 65