Arie Cornelis Bouman

Arie Cornelis Bouman (gebore 30 Augustus 1892 te Sommelsdijk, sterf 24 Februarie 1966 te Leiden) was 'n professor in Germaanse Tale en die Geskiedenis van Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch en daarna professor in Algemene Taalwetenskap aan die Universiteit van Leiden in Nederland. Hy skryf Afrikaanse dramas en boeke oor Suid-Afrikaanse kuns.

Arie Cornelis Bouman is op 30 Augustus 1892 in Sommelsdijk in Nederland gebore. Nadat hy sy skoolopleiding in Utrecht voltooi het, studeer hy verder aan die Rijksuniversiteit te Utrecht in die Nederlandse taal- en letterkunde, waar hy op 6 Desember 1918 sy doktorsgraad met lof verwerf met ’n proefskrif oor Bijdrage tot de syntaxis der ‘dat’-zinnen in het Germaansch. Hy is hierna kortstondig dosent aan die Rijksuniversiteit te Utrecht totdat hy in 1919 ’n betrekking aanvaar as adjunk kommissaris by die Rijksarchief te Utrecht. In 1921 emigreer hy na Suid-Afrika wanneer hy vanaf April 1921 ’n betrekking aanvaar as hoogleraar in die Germaanse Tale en die Geskiedenis van Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch. Sy leerverpligtinge sluit dus in behalwe Nederlands ook Goties, Oudnoors, Oudhoogduits en Angelsaksies en die letterkunde wat in hierdie tale geskryf is, insluitende die sagas en werke soos Beowulf. Hy spandeer vyf en twintig jaar in Suid-Afrika en maak ’n waardevolle bydrae tot die Afrikaanse taalkunde, letterkunde en kultuur.

In Suid-Afrika behou hy sy bande met die Nederlandse letterkunde en kultuur en word in 1925 lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. In 1946 keer hy terug na Nederland om professor te word in Algemene Taalwetenskap en die Tale van die Oudgermaanse Volkere en hulle Letterkunde aan die Rijksuniversiteit te Leiden. Hierdie leeropdrag sluit behalwe die Oudgermaanse tale ook die moderne taalteorie in. Hy lewer sy intreerede in 1946 onder die titel Karaktertekening in de Oudgermaansche letterkunde.

Van 1957 tot 1958 is hy Voorsitter van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en lewer die belangrike rede Literatuur en Mythe voor hierdie organisasie se jaarvergadering. Ook van die Leidse Linguistenkring is hy ’n aktiewe lid en deelnemer en verder dien hy as voorsitter van die Afrika Studie Centrum. Vanaf 1948 tree hy op as redakteur van die tydskrif Neophilologus.

Hy tree af in Junie 1962 en word kort daarna deur ’n motorfiets omgery, wat sy gesondheid ernstig knak. Hy is getroud. Op 24 Februarie 1966 is hy in Leiden oorlede.

Op sy persoon skryf sy kollega aan die Universiteit van Leiden, C.F.P. Stutterheim: "Bouman gaf zich niet gemakkelijk, hij was allesbehalve een allemansvriend. Maar wie eenmaal zijn vertrouwen had gewonnen heeft de vriendschap van deze fijnzinnige, oprechte en hartelijke mens als een weldaad ervaren".

Sy werk kan in hoofsaaklik drie afdelings ingedeel word, naamlik taalkundig, kuns en kreatief.

Taalkundige werke

As taalkundige (sy spesialisgebied) publiseer hy ’n verskeidenheid van werke, alleen en saam met ander. Hierdie werke sluit Onderzoekingen over Afrikaanse syntaxis en Middelnederlandse bloemlezing met grammatica en in samewerking met E.C. Pienaar Afrikaanse Spraakkuns. Vir die 1931 uitgawe van die Afrikaanse Woordelys en Spelreëls lewer hy ’n bydrae oor leestekens en sy taalkundige artikels verskyn in talle publikasies in Suid-Afrika, Nederland en elders. Hy lewer ook verskeie bydraes in Nederlandse tydskrifte oor taalkwessies, waarin hy benewens Nederlands ook taaleienaardighede in Afrikaans en Middelnederlands betrek. Selfs die Yslandse sagas ondersoek hy op taalkundige en letterkundige gebied in die publikasies Observations on syntax and style of some Icelandic sagas (in Reykjavik uitgegee) en Patterns in old English and old Icelandic literature (universiteitspublikasie). Die Middelnederlandse epos Beatrijs”voorsien hy van ’n inleiding en verklarende aantekeninge in ’n publikasie van 1941, terwyl hy dieselfde doen vir ’n uitgawe van Guillaume le Clercq se Ferguut.

Kuns

Verder is hy ’n bedrewe kunstenaar en publiseer wyd oor hierdie onderwerp. Hy lewer as gesaghebbende kunsresensent resensies en besprekings oor kuns vir Die Huisgenoot, Die Nuwe Brandwag en ook Elsevier’s Maandschrift in Nederland. Die gesaghebbende boek Kuns in Suid-Afrika, wat vir baie jare die standaardwerk oor hierdie onderwerp is, word in 1935 gepubliseer. Met hierdie boek doen hy baanbrekerswerk deur vir die eerste keer die kwaliteit van ons skeppende kunstenaars aan ’n breër publiek bekend te stel. In 1942 volg hy hierdie publikasie op met die handleiding oor Kuns en kunswaardering.

Kreatiewe skryfwerk

Op kreatiewe gebied skryf hy twee historiese dramas oor die tyd van Willem Adriaan van der Stel, wat beide uitmunt met knap dialoog.

Nerina van Drakenstein word die eerste keer op 27 Oktober 1936 in Franschhoek opgevoer. Die drama speel in 1706 af en beeld die lewe van die Hugenote aan die Kaap uit, wat Frankryk nie kan vergeet nie en vir wie die Kaap steeds ’n vreemde land bly. Hier worstel hulle in die vreemde met die natuur, met mekaar en met hulleself en hulle verlange na vastrapplek. Die gepubliseerde drama word geïllustreer deur houtsneë van Cecil Higgs.

Die drama Dieu et mon Droit of Die heilige pand word geskryf as geleentheidstuk vir die Hugenotefees van 1939. Dit spreek in wese dieselfde problematiek as Nerina van Drakenstein aan en speel af in twee dele in 1689 en 1706. Beide jare word verteenwoordig deur twee tonele. Die drama begin in 1689 met ’n byeenkoms tussen die Hollanders en die Franse, gevolg deur ’n kwaai onderhoud van Simon van der Stel met die leiers van die Franse gemeenskap omdat hulle ’n eie Kerkraad in Drakenstein wil hê. Die gebeure van 1706 word verteenwoordig deur die verhoor van die Raad van Justisie van Adam Tas en sy medeondertekenaars van die petisie teen Willem Adriaan van der Stel en eindig met ’n huwelik van ’n Fransman se dogter met ’n Hollander. Waar daar aan die begin van die drama heelwat wrywing tussen die verskillende volkere is, en die Hugenote se verset teen beide goewerneur Simon van der Stel en goewerneur Willem Adriaan van der Stel in dramatiese episodes geskets word, beeld die troue tussen ’n Franse nooi en boerekêrel teen die einde die samesmelting van die twee volkere uit. In 1929 skryf hy ’n Nederlandse drama De Vikings in Byzantium in rymlose jambiese verse waarin hy die Oudnoorse saga-literatuur verwerk. Hierdie drama is hoofsaaklik ’n leesdrama, aangesien dit moeilik op ’n verhoog opgevoer sal kan word.

• Jan Rabie het tydens sy meestersgraad onder andere by die "streng vakman" Bouman klasgeloop. Hier kry hy naas 'n kursus in Middelnederlands, met spesiale vergunning, 'n kursus in moderne Deens, in stede van die uitgestorwe Goties.

Akademies

Kuns en teaterstukke

Samesteller

Boeke

• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Malherbe, F.E.J. “Aspekte van Afrikaanse literatuur” Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth Eerste uitgawe 1940
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe1969
• Schoonees, P.C. “Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging” J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Stutterheim, C.F.P. “Arie Cornelis Bouman” “Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden 1967–1968
• In memoriam-artikel: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 1968

Ander verwysings