Anna Beniszowa

Anna Beniszowa z Szafran-Początków (ur. 1894 w Tychach, zm. 1975 w Nowym Sączu) – polska uczestniczka powstań śląskich, działaczka plebiscytowa.

Urodziła się w 1894 roku w Tychach. Pochodziła z ziemiańskiej rodziny, jej rodzicami byli Emanuel Szafran-Początka i Regina de domo Radrańska. Uczęszczała do szkoły średniej w Mikołowie, w której propagowała wśród uczennic idee polskości. Jej dom rodzinny był miejscem spotkań inteligencji polskiej, do gości należeli Władysław Seyda, Wojciech Korfanty czy Marian Różański.

W 1918 roku została wybrana przez komitet, pod przewodnictwem Pawła Pośpiecha i Janiny Omańkowskiej, na przedstawicielkę powiatu bytomskiego w Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu. Podczas obrad sejmu uczestniczyła w sekcji szkolnej. Po powrocie założyła w Tychach Towarzystwo Polek – patriotyczną organizację agitacyjną zrzeszoną w Związku Towarzystw Polek, którego została przewodniczącą. W 1919 roku do jej koła należało 200 kobiet. Udzielała się także w lokalnym oddziale Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz w chórze „Harmonia”.

Wiosną 1919 roku wstąpiła do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Uczestniczyła we wszystkich powstaniach śląskich w służbie sanitarnej Polskiego Czerwonego Krzyża, w połowie 1919 roku zaczęła prowadzić jego delegaturę, która obejmowała kilkanaście wsi. Jej misją było spisywanie przestępstw popełnionych przez Niemców wobec Polaków i niesienie pomocy ludności po I powstaniu śląskim. Podczas powstań działała również w służbie łącznościowej. Jej dom rodzinny kilkukrotnie został zrewidowany przez uzbrojonych przedstawicieli strony niemieckiej. Po I powstaniu trafiła do aresztu.

W wyniku wyborów komunalnych w 1919 roku została radną w Tychach, została także członkinią tamtejszej komisji plebiscytowej. Ze względu na agitację na łamach lokalnej prasy, w której m.in. opisywała dwulicowość miejscowego kleru, który stawał po stronie niemieckiej, niemiecka prasa nadała jej tytuł „Róża Luxemburg nr 2”. W 1921 roku wyszła za mąż za prawnika i działacza społecznego Adama Benisza i wycofała się z działalności społecznej, złożyła także mandat radnej. Małżeństwu urodziło się dwoje dzieci.

Podczas II wojny światowej włączyła się w pomoc więźniom obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau i Groß-Rosen. W 1958 roku zamieszkała w Katowicach, a później przeniosła się z mężem do Nowego Sącza, gdzie zmarła w 1975 roku.

Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2020 roku została jedną z postaci opisanych w komiksie Patriotki ze Śląska. Historia polskiego ruchu kobiecego na Górnym Śląsku Aliny Bednarz i Marty Dąbrowskiej-Okrasko.

• Anna Beniszowa z Szafran-Początków (1894–1975). W: Zanim nastała Polska... Praca społeczna kobiet w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wybór relacji. Joanna Lusek (oprac.). Bytom: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 2019. ISBN 978-83-65786-34-0.