Andreas Kriaras

Ο Ανδρέας Κριαράς (1765 - 1872) ήταν κορυφαίος επαναστάτης και σωτήρας της κρητικής σημαίας. Ήταν γιος του Εμμανουήλ Νομικού ή Κριαρά και της Κατίγκως Βλάχου, αδελφής του εθνομάρτυρα Ιωάννη Δασκαλογιάννη (Ιωάννη Βλάχου). Ήταν από τους πρώτους Φιλικούς. Ο Χατζή-Ανδρέας Κριαράς διέθετε βαθιά γνώση γύρω από τις πολιτικές και διπλωματικές εξελίξεις που επικρατούσαν στην εποχή του.

Ο Χατζή – Ανδρέας Κριαράςαπό την Ανώπολη Σφακίων είναι ένας των λίγων πρωτεργατών της Κρητικής Επαναστάσεως του 1821. Ασχολήθηκε με τον εμπορικό στόλο της οικογένειάς του, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση των προγόνων του. Το χρονικό διάστημα 1800-1821 ταξίδεψε ως πλοίαρχος και καραβοκύρης στα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου και στη Μαύρη Θάλασσα. Διατηρούσε δεσμούς με τους Έλληνες πατριώτες της Οδησσού, της  Τεργέστης, της Βιέννης, της Ύδρας και της Καλαμάτας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεαστεί από τα φιλελεύθερα κινήματα της εποχής και να γνωρίσει από κοντά προσωπικότητες και πατριώτες που αφύπνισαν το σκλαβωμένο έθνος και το οδήγησαν προς την Παλιγγενεσία. Ήταν προσωπικός φίλος του Εμμανουήλ Ξάνθου και του Σίμου Μπερτουμέ και υπήρξε ένας από τους πρώτους Φιλικούς της Οδησσού.

Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση του 1821, ο Κριαράς ψηφίσθηκε ως πρόεδρος της πενταμελούς Επαναστατικής Αρχής, μαζί με τον Πρωτοπαπά Σφακών Γεωργίου, τον Ιωάννη Ψαρρουδάκη, τον Χ. Σ. Βουρδουμπά, τον ιατρού Πωλιουδάκη και τον Σ. Παπαδάκη.

Η συνάθροιση των Προεστών της Κρήτης ξεκίνησε στις 15 Απριλίου 1821 στο Λουτρό και διήρκεσε μια εβδομάδα. Εκεί εγκρίθηκε ομόφωνα η απόφαση της Συνέλευσης των Γερόντων, όπου καταμετρήθηκαν τα όπλα και ορίσθηκε η προσωρινή Διοίκηση του Αγώνα, που ονομάστηκε «Καγκελλαρία των Σφακίων».Η «Καγκελλαρία των Σφακίων» ήταν εξαμελής και αποτελείτο από πρόκριτους και εμποροπλοίαρχους, υπό την προεδρία του Χατζή-Ανδρέα Κριαρά: Ο Πρωτόπαπας Σφακίων, Γεώργιος Μωράκης, ο Χατζή Ιωάννης Πωλιουδάκης, ο Ιωσήφ Παπαδάκης, ο Αναγνώστης Ψαρουδάκης και ο Χ. Βουρδουμπάς, με γραμματέα τον Ηρακλειώτη Δημήτρη Φλαμπουργιάρη. Είχε ως έδρα το Λουτρό, επίσημο λιμάνι και διοικητικό κέντρο της Επανάστασης.

Την τελευταία Κυριακή του Μάη του 1821, στην Παναγία Θυμιανή στα Σφακιά, σε ανοικτή συνέλευση με συμμετοχή 1500 αγωνιστών απ’ όλη την Κρήτη και πλήθους Κρητικών κηρύχθηκε η Επανάσταση στην Κρήτη και άρχισε ο αγώνας για ελευθερία και την ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1912. Ένας από τους εκφραστές αυτού του αδούλωτου Κρητικού φρονήματος υπήρξε ο Χατζή – Άνδρέας Κριαράς.

Ο Χατζή – Ανδρέας Κριαράς θυσίασε για τον αγώνα, την περιουσία του και έχασε μεγάλο αριθμό συγγενών του.Διετέλεσε Υπουρ­γός των Εσωτερικών και της Δικαιοσύνης, επί  Αφεντούλη και αρμοστείας Τομπάζη. Υπήρξε ο πρωτεργάτης της αποπομπής του Αφεντούλη και ήταν επιστήθιος φίλος του Ιωάννη Κωλέττη. Από το 1824 ως Πολιτάρχης πλέον Ανδρέας Κριαράς μετέφερε από την Κρήτη 1.000 οικογένειες Κρητικών για να τις σώσει από την επιδρομή των Αιγυπτίων. Το 1825 είχε συσταθεί στην Ερμούπολη, επιτροπή Κρητικών και Ερμουπολιτών, με στόχο την ενίσχυση του Κρητικού Αγώνα. Μέλη της επιτροπής ήταν ο Λουκάς Ράλλης, ο Σπυρίδων Ζυγομάλλης, ο Λάμπρος Κατινάκης, ο Χατζή Αδάμης και ο θεατρικός συγγραφέας Θεόδωρος Αλκαίος.

Με την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους, το έτος 1830, που άφηνε έξω από τον Ελληνικό κορμό την Κρήτη, ο Κριαράς εγκαταστάθηκε στη Σύρο, όπου και δραστηριοποιήθηκε όχι μόνο επαγγελματικά αλλά και πατριωτικά. Στην Ερμούπολη, ο Ανδρέας Κριαράς βρήκε πρόσφορο έδαφος να αναπτύξει τις δραστηριότητές του. Εκεί διετέλεσε μέλος τής Διοικητικής Επιτροπής Κρήτης, και ήτανπρόεδρος της Επιτροπής υπέρ των Κρητών στη Σύρο, με αναπληρωτήτον ανιψιό του Μίνωα Μπογιατζόγλου. Ταυτόχρονα, δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά και χαρακτηρίζεται από τον απόγονό του, Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά ως οργανωτής της ναυσιπλοΐας στη Σύρο.

Ο πρόεδρος της Καγκελαρίας των Σφακίων Χατζή Ανδρέας Κριαράς το 1830 μετέφερε στη Σύρο το ιερό πολεμικό λάβαρο της Κρήτης.Το λάβαρο που μετά το θάνατο του Χατζή Ανδρέα πέρασε στα χέρια του γιου του βρισκόταν στην οικία της οικογένειας στο στο νησί της Σύρου, τα τελευταία 191 χρόνια μετά το άδοξο τέλος της Κρητικής Επανάστασης, που επιφύλαξε η υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου. Το λάβαρο δεν εκτέθηκε ποτέ σε δημόσια θέα, τουλάχιστον τον τελευταίο αιώνα.

Σε ηλικία 107 ετών απεβίωσε στην Ερμούπολη της Σύρου. Παρότι πέθανε σε ηλικία 107 ετών, ο θάνατός του δεν προήλθε από φυσικά αίτια. Επειδή τον εκνεύριζε αφόρητα το πιάνο που έπαιζε η νύφη του, παρότι είχε διαμαρτυρηθεί πολλές φορές, πήδηξε από τον εξώστη του σπιτιού του και αυτοκτόνησε. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη καθώς έφερε το Ανώτατο Αριστείον του Αγώνος του 1821 και τον Μεγαλόσταυρο. Στην κηδεία του επικήδειους εκφώνησαν ο λόγιος Αρχιεπίσκοπος Σύ­ρου Αλέξανδρος– Λυκούργος και ο δικηγόρος Χατζηδάκης. Λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του, ο Κριαράς προστάτευσε τον Κυριάκο Βενιζέλο, πουείχε καταφύγει στη Σύρο ως πρόσφυγας ενώ είχε γνωρίσει ως νήπιο τότε τον μετέπειτα Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.

Είναι μνημειώδης η απάντηση που έδωσε στον τότε καθηγητή Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχαήλ Αποστολίδη, που μέσω επιστολής του ζήτησε να συμμετάσχει στην Επανάσταση του 1841, ξεσηκώνοντας τους συνεπαρχιώτες του Σφακιανούς.

• Εμμανουήλ Κριαράς

• Χατζη-Ανδρέας Κριαράς : (Ο Σφακιανός επαναστάτης του 1821, πλοιοκτήτης, οργανωτής ναυσιπλοΐας στη Σύρο) / Ε. Κριαράς. Αθήνα: Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. 2015. ISBN 9786188142350.