Adamantios Rysios

Ο Διαμαντής Ρύσιος (περ.1675-4 Αυγούστου 1746 ή 1747) ήταν Έλληνας Μικρασιάτης λόγιος του 18ου αιώνα.

Ο Διαμαντής Ρύσιος γεννήθηκε περίπου στα 1675 στο χωριό Αρετσού (ή Ρύσιον), κοντά στην Χαλκηδόνα της Βιθυνίας, απ΄όπου οφείλει και το επώνυμό του. Παιδί θα πάει στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τους γονείς του. Εκεί θα φοιτήσει στην Πατριαρχική Ακαδημία και θα έχει ως δάσκαλό του τον Ιάκωβο τον Αργείο. Στη συνέχεια θα γίνει ο ίδιος δάσκαλος και σχολάρχης της (περ.1702/1703-1704). Στη συνέχεια εργάστηκε ως δάσκαλος στην Κρήτη από το 1704 έως το 1706 και στη Χίο έως το 1707 και πάλι το 1712. Τέλος πήγε στη Σμύρνη, ύστερα από μεσολάβηση του Πατριάρχη Γαβριήλ Γ΄ ,όπου ως σχολάρχης διηύθυνε το εκπαιδευτικό ίδρυμα που μετονομάστηκε Ευαγγελική Σχολή. Στη διαθήκη του κληροδότησε στη Πατμιάδα Σχολή μέρος της περιουσίας του που απέκτησε από το εμπόριο κατά το τελευταίο μέρος της ζωής του.

Ήταν ο πατέρας της Θωμαΐδος, μητέρας του Αδαμάντιου Κοραή

Το μοναδικό θεολογικό του έργο, είναι το ΄΄Λατίνων θρησκείας έλεγχοι 36, και τις ο εκάστου λόγος΄΄. ( εκδόθηκε στη Βενετία το 1748): σε αυτό ελέγχονται οι Καθολικοί για 36 ετεροδιδασκαλίες και έθιμα, όπως το Filioque, πρωτείο, άζυμα/επίκληση, καθαρτήριο, άσπιλη σύλληψη της Παναγίας, βάπτισμα δια ραντισμού, μεταρρύθμιση του ημερολογίου, νηστεία του Σαββάτου, αδιάλυτο του γάμου, κουρά του γενείου των ιερέων και των μοναχών. Επίσης κατηγορεί τους Καθολικούς για την μεροληψία τους υπέρ του Βαρλαάμ και του Ακίνδυνου,για τις νέες αγιοποιήσεις, την Ιερά Εξέταση και τα μαχόμενα μοναχικά τάγματα.

• Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2005, σελ. 412-413

• A. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, "Ανέκδοτα έγγραφα περί του εν Σμύρνη διδασκάλου Διαμαντή Ρύσιου (1706-1747)", Παρνασσός, τομ. 4 (1880), σελ. 203-216
• Ε. Ι. Σαβράμης, "Ο Διαμαντής Ρύσσιος", Θεολογία, τομ. 10 (1932), σελ. 262-266
• Ε. Ι. Σαβράμης, "Ο Διαμαντής Ρύσσιος. Συμβολή εις την περί της Ευαγγελικής σχολής Σμύρνης ιστορίαν", Εκκλησιαστικός Φάρος, τομ. 33 (1934), σελ. 4-56, 256-271