Adam Englert

Adam Wincenty Englert ps. „Judym”, „Żołnierz”, „Tadeusz Korbut”, „Piotr Wysocki”, „Sęp” (ur. 11 listopada 1890 w Stepaniu, pow. rówieński, zm. 4 października 1958 w Londynie) – polski doktor historii, podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski w I i II wojnie światowej oraz wojnie z bolszewikami.

Absolwent Szkoły Handlowej i student historii Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Związku Walki Czynnej i "Strzelca". 6 sierpnia 1914 wymaszerował z Krakowa w składzie 1 plutonu 1 kompanii kadrowej. Następnie w oddziale żandarmerii polowej I Brygady dowodzonym przez Jana Gorzechowskiego ps. „Jur”. W 1915 w Lublinie pod kierownictwem Adama Koca ps. „Witold” prowadził nielegalną działalność agitacyjno-werbunkową do Legionów Polskich. Z Legionów przeniesiony do Polskiej Organizacji Wojskowej, w której posługiwał się nazwiskami „Tadeusz Korbut” i „Piotr Wysocki”.

W Wojsku Polskim był między innymi wykładowcą historii w Korpusie Kadetów Nr 2 w Modlinie i Nr 3 w Rawiczu. Witold Lisowski zaliczył go do „najofiarniejszych, którzy sprawie rozwoju Korpusu poświęcili wszystkie swe umiejętności (...) dzięki takim jak on nauka w Korpusie przebiegała w pomyślnej atmosferze”.

We wrześniu 1927, po „ukończeniu odkomenderowania na studia” został przeniesiony z 1 dywizjonu żandarmerii (oficer nadetatowy) do kadry oficerów żandarmerii i przydzielony do Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie na stanowisko kierownika Archiwum. W Wojskowym Biurze Historycznym pod kierownictwem generała brygady Juliana Stachiewicza współpracował między innymi z majorem Ottonem Laskowskim, majorem Wacławem Lipińskim i majorem Bolesławem Waligórą.

W 1935 powierzono mu funkcję kierownika organizacji archiwów miejskich w Warszawie. Dzięki poparciu prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego, przejął i adaptował na cele archiwalne budynek dawnego Arsenału przy ul. Długiej 52. Uroczyste otwarcie nowej siedziby odbyło się 29 listopada 1938, a Archiwum Miejskie uzyskało wreszcie godny swej rangi budynek, w którym miały być scalone wszystkie historyczne akta Warszawy. Został pierwszym dyrektorem Archiwum m.st. Warszawy. Na tym stanowisku pozostawał do 1940. Podczas kampanii wrześniowej był zastępcą komendanta Obrony Przeciwlotniczej Miasta, inż. Juliana Kulskiego.

W latach 1940-1943 żołnierz Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. Pod pseudonimem „Sęp” pełnił służbę w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Aresztowany 4 kwietnia 1943 w ramach represji po akcji pod Arsenałem. 13 maja tego roku wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Następnie więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen i Buchenwaldzie. Uwolniony 14 kwietnia 1945. W latach 1945-1946 członek Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu. Do 1947 oficer II Korpusu Polskiego. Później na emigracji w Londynie. Zasiadał we władzach Instytutu Józefa Piłsudskiego. W 2007 na wniosek Archiwum Państwowego m.st. Warszawy jego imieniem nazwano skwer na tyłach Arsenału – "Pasaż Adama Englerta".

• starszy wachmistrz - 1915
• podchorąży - 1916
• kapitan - 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
• major - 12 kwietnia 1927 ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 9. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik - ?

Był synem Ludwika i Józefy Kotwicz-Henikowskiej. Żonaty z Wandą Rotwand (1892-1974), członkinią POW. Miał trzech synów.

• Juliusz Englert – Rotmistrz WP, żołnierz Batalionu AK "Wigry", oficer II KP.

• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi

Publikował między innymi w Bellonie, Przeglądzie Historyczno-Wojskowym i Encyklopedii Wojskowej.

• Geneza i zarys dziejów wojskowej służby bezpieczeństwa w Polsce. Rocznik Pamiątkowy Centrum Wyszkolenia Żandarmerii, Grudziądz 1931
• Przewodnik po polach bitew wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831 r. Pod red. Ottona Laskowskiego, Warszawa 1931 (współautorzy W. Kozolubski i J. Płoski)

• Pierwsza Kompania Kadrowa – obsada personalna

• Jacek M. Majchrowski, Wojskowe kariery kadrowiaków, Wojskowy Przegląd Historyczny nr 3 (149) z 1994, ss. 78-108
• Witold. Lisowski: Polskie Korpusy Kadetów 1765-1956 : z dziejów wychowania. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983, s. 220. ISBN 83-11-06845-3.
• Ludwik. Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 218, 230. ISBN 83-11-07109-8.
• Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003, s. 22. ISBN 83-912638-5-1.
• Roczniki Oficerskie z 1924, 1928 i 1930 r.
• Adam W. Englert : żołnierz, historyk, archiwista, red. Leszek Pudłowski i Sławomir Górzyński, Warszawa : Archiwum Państwowe m.st. Warszawy : Wydawnictwo DiG, 1997. ​ISBN 83-7181-004-0​

• Grażyna Witek, Przemysław Jerzy Witek, Jeszcze raz o pierwszej kompanii kadrowej. Lista imienna (stan na 6.VIII.1914), Oleandry. Biuletyn Związku Piłsudczyków Okręg Świętokrzyski nr 12 (sierpień 2004)
• Protokół nr 4/07 posiedzenia podkomisji do spraw nazewnictwa ulic Komisji Kultury i Promocji Miasta Rady m.st. Warszawy z dnia 12 lutego 2007 roku
• Rozmowa Anny Wasak z rtm. Juliuszem Englertem, Nasz Dziennik, 18 maja 2007, Nr 115 (2828)
• Archiwum Państwowe m.st. Warszawy