Adam Chreptowicz

Zespół pałacowo-parkowy w Szczorsach, posiadłość Chreptowiczów (1878)

Adam Chreptowicz herbu Odrowąż (ur. 19 marca 1768 w Szczorsach, zm. 25 grudnia 1844 w Warszawie) – polski szlachcic, poseł na Sejm Czteroletni z województwa nowogródzkiego, filantrop i mecenas nauki.

Adam Chreptowicz urodził się we wzniesionym przez jego ojca pałacu w Szczorsach. Uczył się w Szkole Głównej Litewskiej, później wiele podróżował, przede wszystkim po Niemczech, Danii i Anglii. Interesował się górnictwem.

Był rotmistrzem Kawalerii Narodowej. W 1790 roku został posłem z województwa nowogródzkiego na drugą kadencję Sejmu Czteroletniego. W czasie insurekcji kościuszkowskiej był adiutantem gen. Stanisława Mokronowskiego.

Po rozbiorach został wizytatorem szkół i członkiem komisji sądowo-edukacyjnej, z ramienia Uniwersytetu Wileńskiego. W 1812 roku Napoleon Bonaparte mianował go członkiem Izby Administracyjnej departamentu wileńskiego. W 1813 roku do powrotu władz rosyjskich do Wilna był członkiem tymczasowej komisji gubernialnej.

W 1834 roku był prezesem wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności oraz wiceprezesem wileńskiego Towarzystwa Typograficznego.

Rzobudował odziedziczony po ojcu księgozbiór (który przeniósł z Warszawy do Szczors) do 15 tysięcy tomów. Założył szkołę parafialną w Niehniewiczach, później szkołę wzajemnego nauczania w Szczorsach. Przeprowadził wiele reform w relacjach z poddanymi, założył kasę oszczędnościową dla chłopów. Pierwszy na Litwie wprowadził płodozmian i szlachetne rasy inwentarza.

Był najstarszym synem Joachima Chreptowicza i Konstancji z domu Przeździeckiej h. Roch III. Miał czworo rodzeństwa. Byli to: Ewa, późniejsza żona Michała Hieronima Brzostowskiego, oraz Aleksander, Ignacy i Ireneusz.

Ożenił się z Marianną Granowską h. Leliwa, jednak to bezdzietne małżeństwo rozpadło się, a Marianna wyszła za Aleksandra Augusta Zamoyskiego, a później za Kazimierza Lubomirskiego.

• Janusz Iwaszkiewicz: Chreptowicz, Adam. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3. Warszawa – Kraków – Łódź – Poznań – Wilno – Zakopane: Polska Akademia Umiejętności, 1937, s. 440.
• Marek Minakowski: Adam Litawor-Chreptowicz h. Odrowąż w Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego. 2014. [dostęp 2014-06-12].