Quick Facts
Biography
حاج میرزا عبدالحسین ذوالریاستین شیرازی متخلص به مونس و ملقب به مونسعلیشاه (متولد ۱۲۹۰ قمری/ ۱۲۵۲ خورشیدی) از اقطاب سلسله نعمت اللهی و از آزادیخواهان فارس و شعرای معاصر و مدیر روزنامة احیا بوده است. سعید نفیسی وی را یکی از مردان بزرگ روزگار خوانده است.
اصل و نسب
میرزا عبدالحسین ذوالریاستین فرزند حاج علی آقا ذوالریاستین وفاعلیشاه (از پیران سلسله نعمت اللهی)، در یازدهم ربیع‌الاول سال ۱۲۹۰ هجری قمری متولد شد. وی از طرف مادر نسب به حاج میرزا کوچک ملقب به رحمت علیشاه (از اقطاب سلسله نعمت اللهی) داشت. وی در ۷ سالگی به مدرسه و از ۹ سالگی نزد آقاسید محمد بنی کربالی به تحصیل ادامه و از سن ۱۶ سالگی به بعد علوم زمان را(مانند مقدمات فارسی و عربی، صرف ونحو، پاره ای از فقه و اصول، بیان و منطق، ریاضی و قسمتی از هیئت، حساب و فیزیک و شیمی و جبر، حکمت الهی، شرح فصوص الحکم، مکاسب و طهارات، علم تفسیر و لمعه) نزد اساتیدی مانند بنی کربالی، حکیم نصرالله(در مدرسه منصوریه حکمت)، میرزا عبدالله رحمت، آقا میرزا آقای جهرمی، آقا میرزا هادی، آقا شیخ باقر عبدالنبی، آیت‌الله العظمی شیخ جعفر محلاتی و خصوصاً نزد پدر خود (وفاعلیشاه) فرا گرفت.
خدمات فرهنگی و اجتماعی
از بدو ندای مشروطیت به همراه و زیر نظر پدر خود (وفاعلیشاه) اقدام به تاسیس انجمن های اسلامی و انصار و عهده دار ریاست آنها بود. بسیاری از علما، تجار و اصناف در این انجمن ها عضویت داشتند. در سال ۱۳۲۵ه.ق. اقدام به تاسیس مدرسه مسعودیه و ایجاد چاپخانه پارس و انتشار روزنامه احیا (۱۳۳۰ه.ق.) نمود که نقش بسزایی در بیداری و آگاهی مردم فارس داشتند.
در جنگ جهانی اول
در جنگ بین‌الملل اول، لباس سربازی پوشید. سپس در حزب دمکرات فارس وارد و جزء هیأت مرکزی حزب شد و همواره دوش‌به‌دوش آزادیخواهان معاصر و حافظین استقلال ایران پیش رفت.
قطبیت سلسله نعمت اللهی
وی پس از اتمام حکمت نظری، معارف الهی و مراتب سیر و سلوک را زیر نظر پدر خود (وفاعلیشاه) طی و پس از هفتمین چله یا اربعین ترجیع بند وفائیه را با مطلع زیر سرود:
| ای تو پیداتر از همه پیدا | ای تو پنهان ز چشم هر بینا |
پس از فوت سید اسمعیل اجاق (صادق علیشاه) حسب وصیت وی به قطبیت سلسله نعمت اللهی رسید.
معاریف معاصر وی
معاریف زیر با وی مراوده داشته و به وی ارادت می ورزیدند:
- شمس العرفا (فوت ۱۳۵۳ هجری قمری)
- محمد حسن مراغه ای محبوبعلی (فوت ۱۳۳۴ شمسی در سن ۹۶ سالگی)
- حیدرقلی خان سردار کابلی (فوت ۱۳۳۱ شمسی)
- آیت‌الله شیخ عبدالکریم زنجانی (از علمای ساکن نجف) وی در سفری به تهران به دیدار مونسعلی شاه آمد و عکسی گرفتند و زیر آن دوبیت نگاشتند بیت اول از آیت‌الله زنجانی و بیت دوم از مونسعلی شاه:
| زعکس مجتهد و مرشد اندر این صفحه | حکایتی است هویدا به پیش اهل نظر | |
| نهال شرع به آب طریقت ار رویید | به چشم سِر چو ببینی حقیقت است ثمر |
- میرزا محمد بن میرسلطانعلی قدسی شیرازی (متولد ۱۳۲۸ هجری قمری)
- میرزا اسماعیل خائف شیرازی (متولد ۱۲۷۸ هجری قمری)
مشایخ مونسعلیشاه
میرزا محمد کاظم خان (رونق علی) - میرزا سید علی مستوفی (سرور علی) - اسد الله رشاد (صفوت علی) - سید ضیاءالدین مرشدی (وفی علی) - میرزا آقا کرمانی (نصرت علی) - محمد باقر خان ابوسعیدی (عارف علی) - میرزا حسین خان باباجان (روشن علی) - سید داود سیدان - میرزا علیرضا سکوئی - عبدالله فرمند (کرم علی) - احمدخان ایلخانی صارم الایاله (قوام علی) - میرزا عباس خان بهرامی همدانی (نیّرعلی) - استاد یدالله محلاتی (صامت علی) - فخام السلطنه دفتری (صدق علی) - سید علی هندی - سالار شجاع (رحمت علی) - استاد فتح الله حسین زاده نعمت اللهی (نصرت علی) - محمد کریم وارسته نعمت اللهی (مجذوب علی) - میرآقا معصوم زاده کیائی (معصوم علی) - سید عبدالعلی میرحسینی (حیرت علی) - حاجی زرگرباشی - سید محمد حسین بهبهانی (مرآت) و دکتر جواد نوربخش (نورعلیشاه)
جانشینی
در سال ۱۳۲۵ جواد نوربخش (متولد ۱۳۰۵ شمسی) که به تازگی در کرمان نزد سید ضیاءالدین مرشدی مشرف شده بود برای تحصیل در رشته پزشکی به تهران آمد و در خانقاه تهران ساکن شد. وی مورد توجه مونسعلی شاه واقع گردید و وی را به سمت شیخ خانقاه تهران منصوب نمود که در زمان حیات پیرش فقط دو بار در تهران به دستور اکید پیرش اقدام به دستگیری طالبان نمود (حسن کباری و حاج محمد جعفر کرمانی). در سال ۱۳۳۱با عزیمت جواد نوربخش به بم، مسؤلیت دستگیری طالبان در استان کرمان و استان های همجوار به وی محول گردید. وی در برخی از آثار، جواد نوربخش را چنین خطاب می نماید:
- در مقدمه به دفتر اول گلزار مونس: « ... لهذا ادیب دانشمند آقای جواد نوربخش در ظرف دو روز معانی تقریر شده را چنانکه در این دفتر به نظر خوانندگان می رسد به رشته نظم در آورد، آری فیض روح القدس ار باز مدد فرماید دیگران هم بکنند آنچه مسیحا می کرد».
- در مقدمه به دفتر دوم گلزار مونس: «... ادیب دانشمند فرزانه و فرزند روحانی یگانه، آقای جواد نوربخش اوصله الله الی مقام القرب والعرش ...».
- در مقدمه به تفسیر منظوم سوره الحجرات: « ... دیدم جناب آقای دکتر جواد نوربخش با ذوقی تام و ... گفتم چه ضرر دارد ... در معالجات روحی و اخلاقی رنج ببرید و این سوره را با مراجعه به تفاسیر منظوم نمائید ... خوب از عهده برآمدند».
وی قبل از فوت، جواد نوربخش (نورعلیشاه) را به جانشینی خود و قطبیت سلسله نعمت اللهی منصوب نمود.
سفر حج
در سال ۱۳۱۷ ه.ق. به همراه پدر خود به مکه مشرف گردید.در سال ۱۳۴۰ قمری همراه با تعدادی از شیرازی‌ها به سفر حج نایل شده و در کتاب سفرنامه حاج ایاز خان قشقایی از او بسیار یاد شده است.
تألیفات
از او تألیفاتی از جمله آثار زیر بر جای مانده است:
- انیس المهاجرین و مونس المسافرین
- برهان السالکین (تالیف ۱۳۵۴ه.ق.)
- تاریخ حب الوطن (منظوم)
- تعلیقات بر مثنوی
- دلیل السالکین (تالیف ۱۳۳۴ ه.ق.)
- رساله مونس السالکین (مختصری از دلیل السالکین)
آثار و تالیفات زیر نیز از وی بجا مانده است:
- رساله جبر و تفویض (تالیف ۱۳۴۱ ه.ق.)
- رساله کشفیه (تالیف ۱۳۴۹ ه.ق.)
- رساله نجات از شبهات (تالیف ۱۳۴۰ ه.ق.)
- رساله ادریسیه (تالیف ۱۳۴۰ ه.ق.)
- رساله روحیه
- رساله طول عمر (تالیف ۱۳۱۴ ه.ق.)
- اشعار و غزلیات (جلد اول دیوان مونس در زمان حیات وی به کوشش جواد نوربخش منتشر گردید و چاپ بعدی آن با عنوان دیوان مونس دربر گیرنده تعدای غزلیات، تخمیس و تضمین غزلیات و قصایدی از بزرگان عرفاً از وی، به کوشش دکتر جواد نوربخش منتشر گردیده است
آثار زیر با هزینه شخصی توسط وی منتشر گردید:
- مراحل السالکین
- مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه (عزالدین محمود کاشانی - به تصحیح و مقدمه استاد جلال همائی)
- مرآت الحق (محمد جعفر کبودرآهنگی مجذوب علیشاه)
- پاره ای از رسائل شاه نعمت الله ولی
اقامت در تهران
در سال ۱۳۰۸ شمسی به تهران آمد و در نزدیک چهارسو چوبی تهران (خیابان بلورسازی حد فاصل امیریه و حافظ) محلی را تهیه و ساکن گردیده خانقاهی ترتیب داد. خانقاه نعمت اللهی تهران در آن مکان واقع است.جواد نوربخش در دوران قطبیت خود چند ساختمان همجوار را خریداری و به خانقاه ضمیمه نمود که درب فعلی آن در کوچه میثم (خانقاه) قرار دارد.
وفات
سالی چند پیش از فوتش به تهران رفت و در آنجا به اصرار مریدانش خانقاهی ترتیب داد و سالی چند به ارشاد مشغول بود. تا اینکه در ساعت نه و نیم بعداز ظهر روز یکشنبه ۲۴ خرداد ماه ۱۳۳۲خورشیدی در تهران وفات یافت. او بر حسب وصیت خودش در خانقاهی که پیروانش در کرمانشاه (خیابان شیر و خورشید) بنیاد کرده بودند دفن شد