Zofia Seidler

Zofia Seidlerowa (ur. 25 kwietnia 1859 w Warszawie, zm. 27 sierpnia 1919 tamże) – polska publicystka, tłumaczka, redaktorka czasopisma „Bluszcz” w latach 1906–1918.

Początki kariery

Ukończyła pensję Jadwigi Sikorskiej w Warszawie. Wkrótce zaczęła zajmować się przekładami z angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Tłumaczone przez nią utwory, podpisywane kryptonimem „Z.S.”, publikowano jako dodatek do czasopisma „Bluszcz” – ilustrowanego tygodnika dla kobiet ukazującego się w Warszawie od 1865 roku.

Z czasem zajęła się także działalnością publicystyczną. Pisywała do „Kuriera Warszawskiego” oraz „Wieku”, głównie jednak dla „Bluszczu”, z którym nawiązała bliższą współpracę. W swoich artykułach skupiała się przede wszystkim na kwestiach związanych z tematyką kobiecą oraz równouprawnieniem. Pisała także sprawozdania i reportaże, rzadziej opowiadania czy nowele. Z czasem została kierowniczką literacką czasopisma.

Redakcja czasopisma „Bluszcz”

W 1906 roku Zofia Seidlerowa objęła stanowisko redaktorki naczelnej czasopisma „Bluszcz”, zastępując na tym stanowisku Mariana Gawalewicza. W 1908 roku została współwłaścicielką tygodnika, a rok później – jego jedyną właścicielką oraz wydawczynią. Przyczyniła się do rozkwitu pisma oraz zwiększenia jego popularności. W 1908 roku nakład „Bluszczu” wzrósł z 3 do 5 tysięcy egzemplarzy.

W jubileuszowym numerze z 1935 roku Anna Paradowska tak charakteryzowała ten okres w historii tygodnika:

Lata następne – niespełna dziesięciolecie – aż do wybuchu wojny w r. 1914, są okresem najbujniejszego rozwoju „Bluszczu” – wysoki poziom literacki pisma, dobór prac w każdym z poszczególnych działów, powierzonych najcelniejszym autorkom i autorom owej doby – stawia „Bluszcz” w rzędzie najlepszych pism polskich.

„Bluszcz” pod redakcją Seidlerowej współpracował z czołowymi literatami, regularnie publikując dzieła takich autorów, jak m.in. Władysław Reymont, Eliza Orzeszkowa, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Maria Rodziewiczówna. Miała również duże zaufanie do młodych twórców i bardzo dobrą intuicję:

Specjalną życzliwością i opieką otaczała ówczesna redaktorka „Bluszczu” pokolenie młodych autorek i autorów – niejednokrotnie na łamach „Bluszczu” ukazywały się prace nowych talentów, podpisane nieznanym nazwiskiem, które dziś opromienia sława.

Umożliwiała mniej doświadczonym pisarkom i pisarzom wkroczenie w środowisko literackie dzięki organizowanym przez nią spotkaniom czwartkowym o charakterze salonu literackiego. Należała także do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich założonego w 1909 roku.

Równocześnie nie zaniedbywała innych działów pisma, związanych np. z recenzjami teatralnymi, poradami domowymi, przepisami kulinarnymi czy modą. W każdym sezonie osobiście jeździła do Paryża po najmodniejsze wykroje.

Seidlerowa nie przerwała wydawania czasopisma po wybuchu I wojny światowej, lecz w 1918 roku działalność redakcji została tymczasowo zawieszona z powodu problemów finansowych. Wznowiono ją już po śmierci redaktorki, w 1921 roku.

„Bluszcz” a ruch kobiecy

Pod redakcją Seidlerowej „Bluszcz” obrał wyraźniejszy kurs emancypacyjny . Czasopismo prezentowało umiarkowany feminizm, starając się być platformą dla różnych środowisk kobiecych – a nie radykalnym głosem, jak np. otwarcie feministyczny „Ster” założony w 1907 roku przez Paulinę Kuczalską-Reinschmit. „Bluszcz” zasadniczo trafiał do bardziej tradycyjnej i zamożnej części społeczeństwa.

„Bluszcz” głosił więc ideę solidarności kobiet i budowania wspólnoty, prezentował różne stronnictwa kobiece i dbał o wartości patriotyczne. „O wszystkich ważnych wydarzeniach w ruchu kobiecym starała się redakcja w «Bluszczu» informować, pozostając neutralnym, ale życzliwym obserwatorem, przedstawiając szczegółowo w kronikarskiej formie wszelkie przejawy społecznej działalności kobiet” – podsumowuje Teresa Kulak.

Na łamach tygodnika poruszano zagadnienia związane m.in. z uzyskaniem przez kobiety praw wyborczych, równym dostępem do edukacji i pracy zawodowej, organizacjami kobiecymi, partnerskimi relacjami w małżeństwie, nowoczesnym wychowaniem dzieci; przedstawiano także sylwetki działaczek społecznych, oświatowych i feministycznych (np. Marii Wysłouchowej).

Z pismem współpracowały autorki znane z aktywności feministycznej, m.in. Justyna Budzińska-Tylicka, Zofia Daszyńska-Golińska oraz Cecylia Walewska, działaczki ludowe, ale także przedstawicielki ziemiaństwa i konserwatywne zwolenniczki roli kobiety jako „kapłanki ogniska domowego”.

Sama Seidlerowa należała do stowarzyszeń kobiecych, m.in. Stowarzyszenia Umysłowo Pracujących Kobiet, którego przewodniczącą została wybrana w 1907 roku. W tym samym roku brała udział w organizacji Zjazdu Kobiet Polskich połączonego z jubileuszem działalności literackiej Elizy Orzeszkowej. „Bluszcz” wydał z tej okazji specjalny numer poświęcony pisarce.

Jeszcze przed objęciem redakcji Seidlerowa poświęcała tematyce kobiecej większość swoich tekstów. Prowadziła np. stały dział Kronika działalności kobiecej, w którym w skrócie informowała o działalności emancypantek z całego świata, np. o prestiżowych funkcjach obejmowanych przez kobiety, pionierkach w kolejnych zawodach czy nowych szkołach dla dziewcząt.

Teksty o sztuce

Wśród tekstów publikowanych w „Bluszczu” przez Seidlerową warto wyróżnić sprawozdania z wystaw oraz artykuły poświęcone sztuce stosowanej (użytkowej). Jej działalność na tym polu została odnotowana w antologii Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879–1914.

Teksty Seidlerowej wpisywały się jednak w szerszą tematykę, jaką było równouprawnienie. Nie była to więc właściwie krytyka artystyczna, lecz bardziej zapis działalności kobiecej i sukcesów pionierek na kolejnym polu:

Sztuka stosowana, przesiąknięta nowym kierunkiem, zbratana potężnie z przemysłem i zdobywająca w całej Europie coraz szersze pole, i u nas też coraz liczniejszych znajduje przedstawicieli, pomiędzy tymi zaś większość kobiet-artystek. Najpoważniej pomiędzy niemi zaznacza się swą działalnością pani Bronisława Poświkowa, artystka-malarka, kierowniczka szkoły rysunkowej i malarskiej dla kobiet. Wystawa, urządzona w jednym z pokojów u Krywulta jest prawie wyłączną wystawą prac tej artystki.

W tym kontekście zajmowała ją również np. edukacja artystyczna kobiet:

Wielce przyjemną niespodzianką była dla mnie wystawa sztuki dekoracyjnej, złożona z okazów, wyszłych spod rąk uczennic szkoły, założonej przed rokiem przez pannę Duninównę przy współdziałaniu specjalnie w sztuce dekoracyjnej wykształconej artystki, panny Chalus. Panna Duninówna, sama doświadczona już artystka-malarka, studiując w Paryżu dział sztuki dekoracyjnej, zapoznała się z panną Chalus, powzięła myśl założenia przy jej pomocy odpowiedniej szkoły w Warszawie i zamiar swój przed rokiem doprowadziła do skutku.

Życie prywatne

Przyszła na świat 25 kwietnia 1859 roku w Warszawie jako córka Eleonory Józefy z Seidlerów i Wincentego Kwiecińskiego. Wyszła za mąż za spokrewnionego z nią Teofila Józefa Seidlera, z którym miała trzy córki: Zofię (1877–1879), Stefanię (1883–1890) oraz Annę (1896–1967, żonę Czesława Peche, dyrektora Departamentu Górniczo-Hutniczego Ministerstwa Przemysłu i Handlu). Zmarła na tyfus 27 sierpnia 1919 roku w Warszawie. Pochowano ją na cmentarzu Powązkowskim (aleja katakumbowa, grób 125/126).

• Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879–1914. Antologia, wstęp Joanna M. Sosnowska, wybór i oprac. Magdalena Kasa, Joanna M. Sosnowska, współpraca Beata Łazarz, Wiktoria Szczupacka, Warszawa 2019.
• Renata Bednarz-Grzybek, Zofia Seidlerowa (1859–1919) i „kwestia kobieca” na łamach „Bluszczu”, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2015, t. 34, z. 1, s. 157-179.
• Teresa Kulak, Trybuna umiarkowanego feminizmu. „Bluszcz” pod kierownictwem redakcyjnym Zofii Seidlerowej w latach 1906–1918, [w:] Kobieta i media. Studia z dziejów emancypacji kobiet, red. Piotr Perkowski, Tadeusz Stegner, Gdańsk 2009, s. 70–92.
• Seidlerowa z Kwiecińskich Zofia, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 36, Warszawa – Kraków 1995–1996, s. 175–176.