Jan Sawicki-Stella

Jan Stella-Sawicki ps. „Pułkownik Struś” (ur. 24 lutego 1831 w Szawlach, zm. 29 sierpnia 1911 we Lwowie) – polski oficer, działacz niepodległościowy, lekarz z tytułem doktora, działacz społeczny.

Życiorys

Urodził się w 1831 w Szawlach na Żmudzi i tam spędził dzieciństwo. Po IV klasie gimnazjalnej podjął służbę w „pułku szlacheckim” szkoły kadetów Armii Imperium Rosyjskiego. W wieku 18 lat w 1849 odbył kampanię węgierską jako oficer pułku grenadierskiego w lejbgwardii. W stopniu podporucznika wstąpił do Akademii Wojennej Sztabu Generalnego w Petersburgu, którą ukończył w stopniu sztabskapitana. W 1856 został mianowany na stopień podpułkownika sztabu generalnego. Służył w krajach zachodniej Europy (Niemcy, Włochy, Francja, Hiszpania, Anglia) oraz w Afryce Północnej. W 1858 został szefem sztabu I dywizji kawaleryjskiej w guberni kowieńskiej, a w 1861 został szefem sztabu III dywizji kawaleryjskiej w Kownie. W wieku 28 lat został mianowany pułkownikiem. W 1862 został powołany do ministerstwa wojny. Za udział w bankiecie na cześć Władysława Syrokomli został odwołany do Petersburga.

Po wybuchu powstania styczniowego 1863 wystąpił z armii rosyjskiej i dokonał przejścia na stronę polskich powstańców. Początkowo służył jako szeregowiec w oddziałach Komorowskiego, po czym został naczelnikiem (szefem) sztabu gen. Edmunda Różyckiego (znajomego ze służby w armii rosyjskiej), zaś dla uchronienia swej rodziny przed prześladowaniami przyjął pseudonim „Struś”. Później organizował wojska powstańcze na obszarze Galicji. Po upadku powstania przebywał na emigracji. W Szwajcarii pracował jako nauczyciel prywatny, korespondent czasopism. Był sekretarzem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Polaków w Genewie.

Po uzyskaniu obywatelstwa szwajcarskiego udał się w 1865 do Galicji, gdzie został aresztowany, a następnie wydalony. Wyjechał do Francji. Na emigracji utrzymywał się z dochodów uzyskiwanych z korespondencji wysyłanych do publikacji w „Gazecie Narodowej”. Wówczas podjął studia medyczne, które prowadził przez 3,5 roku na uniwersytecie w Strasbourgu uzyskując stopień doktora medycyny i chirurgii w 1870. Podczas wojny francusko-pruskiej prowadził w Strasburgu ambulans dla rannych, przetrwał oblężenie tego miasta. Następnie przeniósł się do Szwajcarii, przebywał w Genewie i prowadził praktykę lekarską. Później przebywał jeszcze w Wiedniu. Dzięki pomocy Franciszka Smolki uzyskał pozwolenie na powrót do Galicji, po czym przeniósł się do Lwowa.

Uzyskał nostryfikację dyplomu po tym jak zdał egzamin lekarskim na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był praktykantem, sekundariuszem w szpitalu powszechnym we Lwowie od 1871. Od 1873 przez 33 lata pracował jako inspektor szpitali krajowych we Lwowie. Od 1891 był radcą. Był autorem raportu o stanie szpitali powszechnych w Galicji za rok 1874. Na początku 1906 odszedł ze służby krajowej po 35 latach pracy. Za swoją działalność otrzymał tytuły honorowego obywatelstwa miast Żółkwi i Jasła.

Działał także na polu politycznym i społecznym. We Lwowie w 1893 był przewodniczącym przedwyborczego Towarzystwa Właścicieli Realności. W 1908 został członkiem wydziału i zasiadł w komisji kontrolującej Towarzystwa Miłosierdzia „Opatrzność” we Lwowie, utrzymującego „Dom Pracy” w tym mieście, stanowiący przytułek dla ubogich. Był propagatorem zaprzestania importu do Galicji zagranicznych roślin i ziół leczniczych oraz umożliwienia zarobku w tej dziedzinie wytwórcom z polskiej wsi (prócz niego lobbowała także Anna Działyńska).

Publikował prace zarówno w dziedzinie medyczno-lekarskiej jak też opisujące podróże oraz wspomnieniowe. Dokonał także przekładów prac z języka rosyjskiego, czeskiego i francuskiego.

Zmarł 29 sierpnia 1911 we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Inny Jan Stella-Sawicki żył w latach 1912-1984. ur. we Lwowie, oficer Wojska Polskiego, zm. w Krakowie.

Publikacje

Przypisy

Bibliografia

• Jubileusz dr Sawickiego. „Słowo Polskie”. Nr 280, s. 1-2, 26 czerwca 1906. 
• B. pułkownik Struś z r. 1863. „Nowości Illustrowane”. Nr 7, s. 13, 17 lutego 1906. 
• Kronika. † Jan Stella-Sawicki. „Gazeta Lwowska”. Nr 198, s. 3, 31 sierpnia 1911. 
• August Kwaśnicki. † Dr Jan Stella-Sawicki. „Przegląd Lekarski”. Nr 37, s. 632-633, 16 września 1911. 
• Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 318. ISBN 83-04-02817-4.
• Jan Stella-Sawicki. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2016-03-17].
• Sawicki Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-03-17] .
• Jan Stella-Sawicki. sejm-wielki.pl. [dostęp 2016-03-17].
• Honorowi Obywatele Miasta. Jan Stella-Sawicki. jaslo.pl. [dostęp 2016-07-10].

Zobacz też

• Władysław Rebczyński – zmarły w tym samym dniu we Lwowie inny uczestnik powstania styczniowego