Henryk Baron

Henryk Baron ps. Smukły, Garbarz (ur. 2 grudnia 1887, Warszawa, zm. 9 maja 1907, tamże) – polski działacz socjalistyczny. Członek Organizacji Bojowej PPS. Uczestnik wielu akcji zbrojnych. Stracony na Cytadeli w 1907.

Urodził się w rodzinie robotniczej. Pomimo ciężkich warunków ukończył szkołę elementarną. Od 1905 członek Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS. W czerwcu 1906 roku kierownictwo Organizacji Bojowej PPS powierzyło mu zadanie wykonania zamachu na samego warszawskiego generał-gubernatora Skałona. Do zamachu jednak nie doszło. Został dowódcą "piątki" bojowej OB PPS i w okresie kilku miesięcy wziął udział w dziesięciu akcjach bojowych m.in.

• dokonał zamachu na ul.Pawiej na rewirowego policji W.Reszke i ciężko go zranił (3 lipca 1906);
• kierował akcją ekspropriacyjną na sklep monopolowy przy ul. Wołyńskiej (17 lipca 1906);
• ciężko ranił policjanta I. Mastiuszkina (10 sierpnia 1906);
• uczestniczył w starciu bojówki z patrolem policji konnej przy ul. Łuckiej (11 sierpnia 1906);

Szczególnie aktywny w czasie "krwawej środy" 15 sierpnia 1906.

• dokonał zamachu na rewirowego J. Optułowicza na ul. Ogrodowej;
• uczestniczył w akcji na patrol wojskowo-policyjny, zabijając policjanta Morozowskiego;
• dokonał zamachu na VII cyrkuł policyjny przy ul. Chłodnej rzucając dwie bomby. Ranny w czasie zamachu.

Tego dnia przejściowo zatrzymany z uwagi na rany. Jednak udało się przekonać policję, iż obrażenia są wynikiem bójki w restauracji, co potwierdzili świadkowie, składając zeznania na korzyść Barona. Dzięki temu już 17 sierpnia został uwolniony. Przebywał jeszcze półtora miesiąca w Warszawie pracując w garbarni Kempfiego przy ul.Okopowej.

Więzienne zdjęcie Henryka Barona 1907

Na polecenie PPS 26 września 1906 wyjechał z Królestwa Polskiego do Krakowa. Po czterech miesiącach powrócił nielegalnie. 29 stycznia 1907 aresztowany w swoim mieszkaniu przy ul. Grzybowskiej 68 i osadzony na X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Na skutek obciążających oskarżeń jednego z członków jego piątki" (Kazimierza Białoruckiego) zidentyfikowany jako uczestnik zamachu na cyrkuł. Wzburzony zdradą, przyznał się do wszystkich akcji pragnąc własnym życiem odkupić zdradę w swoim oddziale.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie w dniu 29 kwietnia 1907 skazany na karę śmierci. Kara została zatwierdzona 2 maja 1907 przez generała-gubernatora Skałona.

Został stracony przez Rosjan na stokach Cytadeli 9 maja 1907 r. o godz. 1.30 w nocy. Gdy był pod szubienicą zdołał wykrzyknąć: Precz z samowładztwem! Niech żyje rewolucja!

Pośmiertnie w 1930 był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Na ul. Grzybowskiej 58a w maju 1938 odsłonięto tablicę pamiątkową (obecnie nie istnieje).

Tablica wmurowana w ścianę Cytadeli Warszawskiej tuż za szczątkami szubienicy, na której w okresie zaborów ginęli bojownicy o wyzwolenie narodowe i przemiany społeczne. Tablica upamiętnia wybitnych działaczy niepodległościowych i robotniczych straconych w Cytadeli podczas rewolucji 1905-1907: Marcina Kasprzaka, Stefana Okrzeję, Henryka Barona, Stanisława Krawczyka i Józefa Mireckiego

Imię Henryka Barona noszą ulice w Warszawie, Częstochowie, Łodzi, Elblągu, Tychach, Zgierzu, Żyrardowie.

• Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego Tom 1, ​ISBN 83-05-11327-2​
• Próchnik A., Henryk Baron, [w:] „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce” nr 3 z 1935 r.
• Próchnik A., Uwięzienie Henryka Barona, [w:] "Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce" nr 2 z 1937 r.
• Daniłowski G. (ps. „Władysław Orwid”), Henryk Baron. Życiorys, Warszawa 1910;
• Dubacki L., Henryk Władysław Baron (2.XII.1887 – 9.V.1907) i Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej [w:] "Przegląd socjalistyczny" nr 4 z 2007.

• Daniłowski, Henryk Baron. Życiorys, Warszawa 1910 na stronach Polskiej Biblioteki Internetowej

• Adam Próchnik, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 306–307. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ​ISBN 8304034840​