Quick Facts
Biography
Հարություն Սուրխաթյան (Հարություն Մանուկի Թումանյան), (1882, մայիսի 5, Հին Ղրիմ -1938, ապրիլի 9, Կարնակի), հայ գրականագետ, թարգմանիչ, գրական-հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934-ից։
Գրական անունը
Նրա ծննդավայրը՝ Ղրիմի Հին Ղրիմ քաղաքը, ուներ իր երկրորդ, առավել հնավանդ անունը՝ Սուրխաթ, որից էլ գրականագետը ստեղծել է իր գրական անունը՝ Սուրխաթյան։
Կենսագրություն
Ծնվել է 1882-ի մայիսի 5-ին (նոր տոմարով՝ մայիսի 17-ին), Ղրիմի Հին Ղրիմ (Սուրխաթ)քաղաքում։ Ինը տարեկան հասակում կորցրել է հորը և սկսել աշխատել ծխախոտի պլանտացիայում։ Չնայած նյութական ծանր պայմաններին, նրան, այնուամենայնիվ, հաջողվել է ավարտել տեղի ծխական դպրոցը։ 1895-ին, տասներեքամյա Հարությունը մեկնում է Մելիտոպոլ և աշխատում որպես խանութի աշակերտ։ Այստեղից նա գնում է Կամենսկոյե և դարձյալ կատարում նույն ծանր աշխատանքը, որի պատճառով նա ստանում է թոքախտ հիվանդությունը։ Հետո մեկնում է Թիֆլիս և իր ազգականի՝ Քրիստափոր Կարա-Մուրզայի օգնությամբ աշխատանքի մտնում տեղի երգչախմբում։ Այստեղ նրա հիվանդությունը սաստկանում է, և ստիպված էլինում թողնել աշխատանքը, 1900-ին մեկնել Աշխաբադ և ուսուցչություն անել տեղի հայկական դպրոցում։ այստեղ չի կարողանում մնալ և նորից վերադառնում է Ղրիմ։ Հեռակա քննություններ է հանձնում և ավարտում Նոր Նախիջևանի հոգևոր սեմինարիան։ 1907-ին, կնոջ՝ Եկատերինա Մարտինովնայի հետ մեկնում է Խարկով, ընդունվում տեղի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, սակայն դարձյալ առողջական վիճակի պատճառով չի կարողանում ավարտել այն։ 1910-ից մշտական բնակություն է հաստատում Թիֆլիսում։ Այստեղ նա սկսում է դասավանդել տեղի գիմնազիայում և Հովնանյան դպրոցում։ 1918-ից աշխատակցում է «Պահակ» և «Կարմիր ծիլեր» բոլշևիկյան թերթերին։ Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո աշխատում է որպես Հայաստանի դիվանագիտական ներկայացուցիչը Վրաստանում, Արտասահմանի հետ մշակութային կապի Անդրկովկասյան կոմիտեի նախագահ։ Վրաստանի լուսավորության կոմիսարիատը լիազորում է նրան վերահսկելու հայկական նոր ուղղագրության անխախտ կիրառումը Վրաստանի դպրոցներում և տեխնիկումներում։ Սուրխաթյանը գրականության բազմաթիվ դասագրքերի հեղինակ է։ 1930-ական թվականներին հայկական միջնակարգ դպրոցներում պարապում էին այդ դասագրքերով։ Ըստ գրականագետի կնոջ՝ Եկատերինա Մարտինովնայի հավաստիացման, Սուրխաթյանը 1937-ին արդեն ավարտել էր բուհերի ու տեխնիկումների համար կազմած գրականության ձեռնարկը և «Սասունցի Դավթի» մասին մի ուսումնասիրություն։ Այդ երկու գործերի ձեռագրերը կորել են։ Սուրխաթյանը մահացել է 1938-ի ապրիլի 9-ին, Կարնակիում։
Հարություն Սուրխաթյանի Երկերի մատենագրություն
- Մելքոն աղայի սթորիան, Բաքու, 1903։
- Մելքոն աղայի վերջաբանությունը, Ս. Պետերբուրգ, Պուշկինյան տպարան, 1904, 18 էջ։
- Թարոսի վրա, Ս. Պետերբուրգ, Պուշկինյան տպարան, 1904, 16 էջ։
- Մեր մայրերն ու աղջիկները, Ս. Պետերբուրգ, 1905, 18 էջ։
- Հին հունական գրականություն,, Թիֆլիս, տպարան «Կարմիր աստղ»-ի, 1922, 253 էջ։
- Հայ գրականություն, հատոր 2, Երևան, 1926։
- Շիրվանզադեի 50-ամյա գրական գործունեության հոբելյանը. 1880-1930, Բաքու, տպարան 3-րդ ինտերնացիոնալ, 1930, 42 էջ։
- Հոմերոս. Շեքսպիր, Երևան, Պետհրատ, 1935, 583 էջ։
- Գրականության հարցեր, Երևան, Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչություն, 1970։
Հ. Սուրխաթյանի կատարած թարգմանությունները (ռուսերենից)
- Լեոնիդ Անդրեև, Ստություն, Ս. Պետերբուրգ, 1906, 24 էջ։
- Լև Տոլստոյ, Խոստովանություն, Թիֆլիս, 1911, 133 էջ։
Աղբյուրներ
- Գրական տեղեկատու, Եր., 1981, 544էջ։