Antoni Sebastian Dembowski

Antoni Sebastian Dembowski herbu Jelita (ur. 2 lutego 1682 w Zambrowie, zm. 17 września 1763 w Bętkowie pod Wolborzem) – polski duchowny katolicki, biskup płocki i kujawski, prezydent Trybunału Skarbowego Koronnego w 1742 roku, referendarz wielki koronny w latach 1730–1735, regent kancelarii koronnej do 1730 roku, chorąży płocki w 1725 roku, proboszcz sochaczewski w 1735 roku, publicysta i komediopisarz.

Syn Floriana Dembowskiego, sędziego ziemskiego płockiego (szlachcica herbu Jelita) i Ewy z Ciechanowieckich. Brat Mikołaja Dembowskiego, biskupa kamienieckiego i Jana Dembowskiego, biskupa sufragana włocławskiego. Wykształcenie uzyskał u jezuitów w Pułtusku, Płocku i Warszawie. Po ukończeniu nauk dostał się do kancelarii ziemskiej w Czersku. Przez pewien czas (lata 1700–1705) przebywał na dworze kanclerza wielkiego koronnego, a zarazem biskupa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. We wrześniu roku 1705, za udział w tajnych układach z Rosją i Prusami, został aresztowany przez Sasów i uwięziony razem z kanclerzem w czasie pobytu w Dreźnie. Po uwolnieniu był sekretarzem podkanclerza Jana Szembeka. W czasie walk pomiędzy Augustem II a Stanisławem Leszczyńskim zdecydowany i wierny stronnik obozu saskiego. W roku 1713 wyjechał do Wiednia jako sekretarz poselstwa przy Krzysztofie Szembeku, biskupie inflanckim. Zwiedził m.in. Niemcy, Włochy, Francję i Holandię. W roku 1716 został sekretarzem królewskim i przeniósł się wraz z dworem królewskim do Saksonii. W roku 1725 ożenił się z Salomeą Zuzanną Rupniewską. Otrzymał szereg godności dworskich; w 1730 roku został referendarzem koronnym. Poseł na sejm 1729 roku z województwa płockiego. Był posłem z ziemi warszawskiej na sejm 1730 roku. Po śmierci Augusta II popierał kandydaturę Augusta III. Po jej przeforsowaniu pełnił przy królu obowiązki referendarskie. Był starostą tymbarskim, będzińskim i płockim.

Księdzem został dopiero w wieku 53 lat (1735), po śmierci żony Salomei. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej. 6 maja 1737 został biskupem płockim, a potem biskupem kujawskim (18 grudnia 1752), lecz nie zrezygnował z pracy politycznej.

10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską.

W roku 1748 odznaczony Orderem Orła Białego. W działalności duszpasterskiej rozpowszechniał kult Męki Pańskiej. Występował przeciwko masonerii. W życiu publicznym wspierał politykę dynastii saskiej.

Jego synem był Stefan Dembowski (1728-1802).

Ważniejsze utwory

• List poufny, wyd. 1731-1734 (broszura przeciw S. Leszczyńskiemu)
• Refleksje przyjaciela nad Przestrogą braterską, wyd. 1731-1734 (broszura przeciw S. Leszczyńskiemu)
• Mowa... przy zaczęciu sądów relacyjnych, 1735, wyd. J. Daneykowicz Ostrowski „Swada polska i łacińska”, t. 1, Lublin 1745
• Recta dioecesoes Plocensis visitandae ratio, Warszawa 1739
• ok. 1740 Dembowski naszkicował 10-arkuszową książkę, którą następnie J.B. Steinhäuser rozszerzył w traktat pt. De l’état et du gouvernement politique de la République, 1744 (wyciąg z tego traktatu został wydany pt. Mémoires sur le gouvernement de la Pologne, Mannheim 1759; wznow.: Amsterdam 1770), przekł. niemiecki: Grundriss der heutigen Staatsverfassung von Polen. Unter der Aufsicht des Verfassers aus dem Französischen übersetzt und mit Zusätzen vermehret, Frankfurt am Main 1763
• Mowa... na sejmie 1740, wyd. J. Daneykowicz Ostrowski „Swada polska i łacińska”, t. 1, Lublin 1745
• Le Mal endémique des francs-maçons, wyd. 8 czerwca 1745 (broszura)
• Refleksja z sumariuszem trzech części dowodów o przyjściu Mesjasza w książce F.A. Kobielski „Światło na oświecenie narodu niewiernego, to jest kazania w synagogach żydowskich miane”, Lwów 1746
• Punkt honoru, 1749 (satyra)
• Statuta episcopatus Cujaviensis, Warszawa, 1756
• Komedie polskie, rękopis w Bibliotece Załuskich
• Wspomnienia, fragm. ogłoszony, Dziennik Warszawski 1854, nr 253-255

Przekłady

• Godzinki męki Pana naszego Jezusa Chrystusa z proroctw i z pisma Starego Testamentu złożone, a na wzór godzin kościelnych rozłożone, przetłumaczone po polsku, Gdańsk 1743 (w jęz. polskim i łacińskim)

Materiały

• Autobiografia, Biblioteka Krasińskich, rękopis 3967
• Materiały rękopiśmienne, Biblioteka Czartoryskich, Teki Szembeka, 446-520; Arch. Drezdeńskie; Biblioteka Jagiellońska, rękopis nr 6287

• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 125–126