Zygmunt Duszyński

Zygmunt Duszyński ps. „Zygmunt” (ur. 22 stycznia 1914 w Jeziornie, zm. 18 grudnia 1973 w Warszawie) – generał broni Wojska Polskiego, żołnierz GL i AL, wiceminister obrony narodowej (1959-1965), zastępca dowódcy, a następnie dowódca 1 DP im. Tadeusza Kościuszki, zastępca szefa SG WP (1956-1959), funkcjonariusz MO.

Od 1932 studiował prawo na UW. 1935-1936 odbył służbę wojskową w Dywizyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy przy 13 p.p. w Pułtusku. Od 1937 urzędnik. Brał udział w wojnie obronnej 1939. Na początku 1940 zetknął się z członkami OMS „Życie”, pod wpływem których związał się z ruchem komunistycznym. W sierpniu 1941 był współorganizatorem ZWW. Od stycznia 1942 w PPR, od lutego 1942 w kierownictwie Okręgu PPR Warszawa-Prawa Podmiejska. Był pierwszym dowódcą Okręgu GL Warszawa-Prawa Podmiejska. Inspirator tworzenia oddziałów partyzanckich i włączenia do GL zbiegłych jeńców sowieckich. Zdobywał broń dla oddziału Franciszka Zubrzyckiego „Małego Franka”. Opracował plan uderzenia na Parysów w nocy na 17 listopada 1942 Od maja 1943 pracował w Wydziale Szkolenia w Dowództwie Głównym GL, gdzie organizował konspiracyjne kursy oficerskie. 15 lipca 1943 został kapitanem GL, a 25 grudnia 1943 jako jeden z pierwszych odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. Od stycznia 1944 kierował Wydziałem Szkoleniowym I oddziału operacyjnego Sztabu Głównego AL. 10 lutego 1944 został majorem AL. Od końca lipca do października 1944 był zastępcą komendanta wojewódzkiego MO w Lublinie, następnie przeniesiony do Komendy Głównej MO, na stanowisko kierownika Oddziału V KG MO.

W listopadzie 1944 przeniesiony do WP, został dowódcą żandarmerii przy Sztabie Głównym WP. W lutym 1945 został zastępcą dowódcy ds. liniowych 1 DP im. Tadeusza Kościuszki. Brał udział w forsowaniu Odry, operacji brandenburskiej i walkach o Berlin. Od sierpnia 1945 do maja 1946 walczył z podziemiem niepodległościowym na Białostocczyźnie i Mazowszu. Był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa w Gdańsku.

Był delegatem na I Zjazd PPR i Zjazd Zjednoczeniowy PPR i PPS (I Zjazd PZPR). 1 stycznia 1947 został generałem brygady i dowódcą 16 Dywizji Piechoty. Od VII 1947 do III 1948 dowódca 1 DP im. Tadeusza Kościuszki. Od czerwca 1948 do stycznia 1950 studiował w Akademii Sztabu Generalnego im. K. Woroszyłowa w Moskwie, a następnie był zastępcą szefa katedry taktyki ogólnej i służby sztabów w Akademii Sztabu Generalnego im. K. Świerczewskiego. W październiku 1956 został zastępcą szefa Sztabu Generalnego WP. 22 lipca 1957 awansowany na generała dywizji, a 6 lat później na generała broni. 30 I 1959-6 II 1965 wiceminister obrony narodowej. W 1965 r. w wyniku działań Wojskowej Służby Wewnętrznej został odwołany z kierowniczych stanowisk i przesunięty na drugorzędne stanowisko szefa Biura Studiów MON, od 1968 był pełnomocnikiem MON przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. W latach 1959-1968 członek Komitetu Centralnego PZPR. Przewodniczący Komitetu Redakcyjnego „Myśli Wojskowej” (1957-1968) i „Przeglądu Wojsk Lądowych” (1959-1965).

Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W pogrzebie uczestniczył minister obrony narodowej PRL, członek Biura Politycznego KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski.

Grób Zygmunta Duszyńskiego

Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964), dwukrotnie Krzyżem Grunwaldu III klasy, Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski Krzyżem Walecznych, Orderem Wielkiej Wojny Narodowej (ZSRR) I stopnia, Medalem za Warszawę 1939-1945 (1946), Medalem Za udział w walkach o Berlin, Krzyżem Partyzanckim, Złotym Medalem Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny, Brązowym Medalem Za zasługi dla obronności kraju, Medalem Za zdobycie Berlina (ZSRR), Medalem za Wyzwolenie Warszawy (ZSRR) i czechosłowacką Złotą Gwiazdą Orderu Wolności.

• Zmarł generał broni Zygmunt Duszyński. „Nowiny”, s. 2, Nr 350 z 20 grudnia 1973. 
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1978.
• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom I: A–H, Toruń 2010.
• Tadeusz Pióro, Armia ze skazą, Warszawa 1994.