Yuriy Rochev

Шаблон:Серпасыс абу

Рочев Юрий Герасимович (1936-1995) — коми фольклор да литература туялысь, филологияса кандидат (1974).

• 1936, рака тöлысь 7 лун — чужис Тюмень обласьтысь Ямал-Яран асвеськӧдлан кытшын Шурышкар районса Мыжы сиктын. Сылӧн батьыс Герасим Венидиктович фельдшераліс, а мамыс Мария Пантелеймоновна, коді вӧлі верӧссьыс 18 арӧсӧн томджык, ветлӧдліс сыкӧд кӧр дорын. Налысь челядьсӧ, нёль пиӧс, тшӧкыда ковмыліс быдтыны ыджыд мам Васса Фёдоровна Коневалы, коді сяммис ӧзтыны дзоляник Юрик сьӧлӧмын йӧзкостса культура дорӧ ыджыд муслун. Ичӧт дырйи Юра уна лыддьысис, велӧдчис бура варччыны.
• 1955 — помалiс Мыжиын шöр школа, недыр уджаліс Свердловскса заводын.
• 1955—1958 — вöлi армияын.
• 1958 — Армия бӧрын, салдат паськӧмнас на, зон веськӧдчис Сыктывкарӧ да пырис велӧдчыны Коми пединститутлӧн история-филология факультетӧ.
• 1962, тӧвшӧр тӧлысь — локтiс уджавны младшöй лаборантöн СССР-са наукаяс академиялӧн Коми филиалö кыв да литература юкöнö.
• 1964 — помалiс уджысь орӧдчытӧг Коми канмуса педагогика институт, Коми филиалын Юрий Рочевӧс вуджӧдісны младшӧй научнӧй сотрудникӧ.
• 1974 — Н.П. Огарёв нима Мордовияса канму университетын дорйис «Коми челядь фольклор» тема серти кандидатскöй диссертация.
• 1995, йирым тöлысь 29 лун — кувсис Сыктывкарын.

Коми пединститутын Юрий Рочев тӧдмасис студентка Галина Клубковакӧд, кодкӧд сэсся гижсисны. Сьӧм тырмытӧм вӧсна том морт вӧзйысьӧ СССР-са Наукаяс академиялӧн Коми филиалӧ удж вылӧ. 1962-ӧд вося тӧвшӧр тӧлысьӧ сійӧс босьтӧны лаборантӧн кыв да литература юкӧнӧ, кӧні сэсся уджаліс олӧм помӧдзыс, 33 во. Юрийлы ковмис велӧдчыны Коми пединститутын уджысь орӧдчытӧг. Велӧдчӧм помалӧм бӧрын, 1964-ӧд воын, Юрий Рочевӧс вуджӧдісны младшӧй научнӧй сотрудникӧ, и сійӧ босьтчис асшӧра туявны коми фольклор. Аспирантураӧ пыртӧдз на сійӧ удитіс куимысь ветлыны экспедицияясӧ.

1966-ӧд воын Ю.Г. Рочев босьтчис гижны А.К. Микушев веськӧдлӧм улын филологияса кандидат ним вылӧ диссертация. Экспедицияясын чукӧртӧм материал подув вылын том туялысь 1969-ӧд воын йӧзӧдіс «Челядь сьыланкывъяс да мойдкывъяс» неыджыд небӧг. Тайӧ вӧлі коми фольклористикаын медводдза удж, коді ставнас сиӧма коми челядь фольклорлы. Йӧзкостса терминология вылӧ мыджсьӧмӧн Юрий Рочев вӧзйис жанръяслы нимъяс, кодъясӧн специалистъяс ӧнӧдз на вӧдитчӧны: «сьыланкыв-мойдкывъяс», «чуксасян сьыланкывъяс», «шыӧдчанкывъяс», «потандорса сьыланкывъяс», «лыддьысянкывъяс» и с.в. Кандидат ним вылӧ диссертация том туялысь дорйис 1974 воын Мордваса канму университетын. Аслас уджас сійӧ юкліс став челядь жанрсӧ торъя котыръясӧ, видлаліс налысь аслыспӧлӧслунсӧ. Сёрӧнджык некымын статьяын пыдісяньджык видлаліс сьыланкыв-мойдкывъяс да чуксасян сьыланкывъяс. 1988 воын йӧзӧдіс «Коми челядьлы важъя ворсӧмъяс» небӧг, кӧні вайӧдіс медся тӧдса 17 ворсӧм.

Ыджыд пай Юрий Рочев пуктіс, кор А.К. Микушев юрнуӧдӧм улын вӧлі дасьтӧны «Коми йӧзкостса сьыланкывъяс» куим небӧга удж. Медым бергӧдны та мый ыджда удж, ковмис унаысь петавлыны фольклор экспедицияӧ. Ю.Г. Рочев аслас нэмнас кызьысь кымын ветліс чукӧртны фольклор: вӧлі Мурманск да Омск обласьтъясын, Ямал-Яран да Яран асвеськӧдлан кытшъясын (Канино-Тиман район), Коми мулӧн Кулӧмдін, Кӧрткерӧс, Луздор да мукӧд районын. Медводдза кык томсӧ (1966, 1968 вояс) лӧсьӧдысьясӧн вӧліны А.К. Микушев да П.И. Чисталёв, коймӧдсӧ накӧд ӧттшӧтш дасьтіс Ю.Г. Рочев. Бӧръя томыс вӧлі сиӧма «Изьва да Печора» традицияяслы. И дерт жӧ, Юрий Рочев, коді ичӧт дырсяньыс тӧдіс изьва культура, радпырысь пырӧдчис тайӧ уджас кыдзи сяма фольклор туялысь. «Коми йӧзкостса сьыланкывъяс» куим небӧга удж лӧсьӧдӧм вӧлі вылӧ донъялӧма, а фольклор туялысьяслы 1972 воын вӧлі сетӧма Иван Куратов нима Коми АССР-са канму премиа.

Коми сьыланкывъяс серти удж эштӧдӧм бӧрын коми фольклор да литература туялысьяс ӧттшӧтш босьтчисны лӧсьӧдны ыджыд удж – «Коми литературалӧн история» куим небӧга монография. Медводдза томлы Ю.Г. Рочев гижис татшӧм юкӧнъяс: «Челядь фольклор», «Коми фольклор чукӧртан да йӧзӧдан история» (А.К. Микушевкӧд да П.И. Чисталёвкӧд), «Лирика сьыланкывъяс» (А.К. Микушевкӧд) да «Сӧвет кадся фольклор» (П.И. Чисталёвкӧд). Юрий Рочев петкӧдчис сідзжӧ и коми литература туялысьӧн: «Коми литературалӧн история» небӧглӧн мӧд да коймӧд томъяслы дасьтіс челядь литература серти юкӧнъяс да Владимир Ширяев йылысь статья.

Та вылын Ю.Г. Рочев эз помав коми литература туялӧм. Мукӧдыскӧд тшӧтш сійӧ лӧсьӧдіс «Писатели Коми АССР – детям» (1983) кывкуд, восьтіс коми гижысьяслысь гусянимъяссӧ. Юрий Рочев корсис фольклорнӧй подувъяс Иван Куратовлӧн да Палалей Кальӧ Жаковлӧн творчествоын, а сідзжӧ йӧзӧдӧмӧдз вайӧдіс «Коми гор» небӧг (1989), кытчӧ пырисны И.А. Куратовлӧн гижӧдъясыс.

1980-ӧд вояс пансигӧн Ю.Г. Рочев босьтчис уджъёртъясыскӧд туявны абу мойдана проза. Торйӧн нин фольклористӧс кыскисны чудь йылысь висьтъяс, кодъяслысь сюжетъяссӧ юкис куим ыджыд котыр вылӧ. Уна вося туялӧмъясысь артмис «Коми йӧзкостса важ висьтъяс» небӧг, кытчӧ вӧлі ӧтувтӧма 172 легенда, предание да быличка. Кызвын материалсӧ автор чукӧртіс 1962-1978 воясӧ да йӧзӧдіс медводдзаысь на. Таӧдз коми фольклористикаын татшӧм сяма уджыс эз на вӧв. Юрий Рочев гижис и «Жанры несказочной прозы коми» монография, но уджыс коли йӧзӧдтӧм (ӧні куйлӧ архивын).

1980-ӧд вояс помын нин Ю.Г. Рочев шыӧдчис коми мойдъяс дорӧ. Сылӧн вӧлі ыджыд кӧсйӧм – чукӧртны да йӧзӧдны коми фольклорысь свод, а панны тайӧ уджсӧ кӧсйис коми мойдъяс йӧзӧдӧмсянь. Сылӧн веськӧдлӧм улын ставнас вӧлі чукӧртӧма 17 том, вуджӧдӧма роч кыв вылӧ. Дасьтӧм материалсӧ видзӧны Коми наука шӧринса архивын. Ловъя дырйиыс Юрий Рочев удитіс йӧзӧдны коми мойдъяслысь ӧти небӧг, кытчӧ пыртіс 51 мойд.

Ыджыд кывкутӧм усис сылӧн пельпомъяс вылӧ «Коми Республика» энциклопедия лӧсьӧдігӧн. Куимнан томыслы сійӧ дасьтіс 40 сайӧ статья коми фольклорысь да литератураысь. Ставнас Юрий Рочев йӧзӧдіс 110 сайӧ туясян удж, комиӧн и рочӧн. Некымын статья петавліс Венгрияын, Финляндияын, Австрияын.

Таысь кындзи, Ю.Г. Рочев отсаліс котыртавны туялан конференцияяс, Иван Куратовлы, Нёбдінса Витторлы, Тима Веньлы да Илля Васьлы сиӧм лыддьысьӧмъяс, лыддис сэні докладъяс, отсаліс йӧзӧдны уджъяссӧ, ачыс ветлывліс регионса да ставсоюзса финн-йӧгра конференцияяс вылӧ.

Учёнӧй ёна тӧждысис войтырӧс йӧзкостса творчествоӧн тӧдмӧдӧм вӧсна. «Красное знамя», «Югыд туй» (сэсся – «Коми му») газетъясын, «Войвыв кодзув» журналын да нӧшта уналаын на сылӧн петавлісны научно-популярнӧй гижӧдъяс. Тшӧкыда фольклорист лыддьыліс лекцияяс, сёрнитіс радио пыр да телевидениеын. Таысь кындзи Юрий Герасимович велӧдіс Сыктывкарса университетын да Коми пединститутын коми фольклор да челядьлы литература, ветлывліс студентъяскӧд фольклор чукӧртан экспедицияясӧ. Топыд йитӧдъяс Ю.Г. Рочевлӧн вӧліны и Мыжыса краеведческӧй музейкӧд. Сійӧ отсаліс паськӧдны музейлысь фондъяссӧ.

Ю.Г. Рочев йӧзӧдіс 110 сайӧ удж. Ки помысь 40 удж куйлӧ архивын. Медся тӧдчана уджъясӧн лоӧны:

• Челядь сьыланкывъяс да мойдкывъяс / Лöсьöдiс Ю.Г. Рочев. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1969. – 111 л.б.
• Коми йöзкостса сьыланкывъяс. В 3-х т. Емва да Удора / Сост. А.К. Микушев, П.И. Чисталёв, Ю.Г. Рочев. – Сыктывкар, 1971. – Вып. 3. – 255 лб.
• История коми литературы. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1980. (Соавторъяс – Микушев А.К., Плесовский Ф.В., Рочев Ю.Г., Чисталёв П.И. да мукöд)
• Конаков Н.Д., Котов О.В., Рочев Ю.Г. Ижемские коми на Кольском полуострове / Научные доклады Коми филиала АН СССР. — Сыктывкар, 1984. — Вып. 99. — 52 с.
• Коми йӧзкостса важ висьтъяс. Коми предания и легенды / Сост., вступит. ст., примеч. и перевод Ю.Г. Рочева. — Сыктывкар, 1984. — 176 с.
• Рочев Ю.Г. Национальная специфика коми преданий о чуди / Научные доклады Коми филиала АН СССР. — Сыктывкар, 1985. — Вып. 128. — 28 с.
• Бараксанов Г.Г., Конаков Н.Д., Рочев Ю.Г. Омские коми / Научные доклады Коми филиала АН СССР. — Сыктывкар, 1987. — Вып. 167. — 23 с.
• Коми челядьлы важъя ворсöмъяс / Лöсьöдiс Ю.Г. Рочев. — Сыктывкар, 1988. — 24 лб.
• Куратов И.А. Коми гор. Художественнöй гижöд чукöр / Лöсьöдiс Ю.Г. Рочев. — Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1989. — 440 лб.
• Коми мойдъяс / Лöсьöдiс, литературнöй кыв вылö вуджöдiс да примечаниеяс вöчис Ю.Г. Рочев. — Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1991. — 232 лб.
• Челядь сьыланкывъяс да мойдкывъяс / Лöсьöдiс Ю.Г. Рочев. – Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1994. – 109 л.б.

• ВЛКСМ-лöн Коми обкомысь Почёт грамота (1970)
• Коми АССР-са культура министерстволöн Почёт грамота (1974)
• Уджвывса ветеран медаль (1986)
• Коми АССР-са Министръяс Сöветысь Почёт грамота (1990)
• Коми Республикаса Вылыс Сöветлöн Президиумысь Почёт грамота (1994)

• Кудряшова В.М. Из сайысь Веньö Ярко Юрö // «Войвыв кодзув». 2000. —10 №. — Лб. 75—80.
• Кудряшова В.М., Плосков И.А., Рассыхаев А.Н. Коми фольклорист и литературовед Ю.Г. Рочев // «Чужан кыв», 2006. — № 13 №. — С. 14—24.
• Рассыхаев А.Н., Кудряшова В.М. Рочев Юрий Герасимович. Сыктывкар. — 2017. — 68 л.б.

1. ↑ http://komi.eadres.ru/index/article/819