Wincenty Janas

Wincenty Janas (ur. 12 stycznia 1891 w Dąbrówce Wielkiej, zm. 21 sierpnia 1919 w Rudzie Śląskiej) − polski nauczyciel, działacz narodowy, propagator polskości Śląska.

Ukończył szkołę ludową w Rudzie, a następnie pracował w kopalni. Należał do Towarzystwa Śpiewu "Dzwon" w Rudzie. Od 1907 roku działacz towarzystwa Eleusis. Od 1913 roku uczęszczał do prywatnego gimnazjum w Krakowie. W czasie I wojny światowej wcielony do armii niemieckiej walczył na wszystkich frontach Europy. Mimo odniesienia rany uratował dwóch ciężko rannych żołnierzy. Po powrocie z frontu zdobył kwalifikacje nauczycielskie i zaczął organizować kursy języka polskiego i historii.

Po wybuchu na śląsku powstania stał się celem działań represyjnych wobec Polaków. Został aresztowany przez Reichswehrę. Zginął w Rudzie Śląskiej, zamordowany podczas tego powstania przez Grenzschutz. Przed śmiercią powiedział: (Jestem) „Polakiem aż do samej śmierci”.

W 1937 uczczony przez mieszkańców miasta pomnikiem, zburzonym przez Niemców w 1939 i odbudowanym w 1947. Patronem Szkoły Podstawowej nr 28 w Rudzie Śląskiej i ulic w Chorzowie, Zabrzu, Rudzie, Mikołowie, Tarnowskich Górach, Bytomiu, Żorachoraz Katowicach.

• ulica Wincentego Janasa w Katowicach
• ulica Wincentego Janasa w Tarnowskich Górach

• Słownik polskiego śpiewactwa Górnego Śląska. Od Wiosny Ludów do przełomu tysiącleci. Rajmund Hanke, Katowice 2001.
• Herbert Gawlik, Joanna Grajewska-Wróbel, Leon Wostal, Zdzisław Bogacki, Piekarzanie. Leksykon mieszkańców Piekar Śląskich, Piekary Śląskie 2010, s. 104–105 (z fotografią)
• Historia Rudy Śląskiej www.rudaslaska.com.pl [dostęp 2011-02-05]