Wanda Gentil-Tippenhauer

Wanda Anna Gentil-Tippenhauer Widigierowa (Ruda Wanda; ur. 13 stycznia 1899 w Port-au-Prince, Haiti, zm. 12 sierpnia 1965 w Zakopanem) – polska malarka, miłośniczka Tatr i narciarstwa.

Wanda Gentil-Tippenhauer urodziła się w Port-au-Prince na Haiti, gdzie jej ojciec był głównym inżynierem miejskim. Matką Wandy była Wiktoria z domu Rosicka, pierwsza polska tłumaczka Shakespeare'a. Wanda po maturze w Lozannie rozpoczęła studia w Szkole Sztuk Pięknych w Hamburgu, a pod koniec I wojny światowej przyjechała do Warszawy. W 1921 roku ukończyła Państwowe Kursy dla Nauczycieli Rysunków przy Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, prowadzone przez Karola Tichego. W latach 1921–1923 studiowała w Kunstgewerbeschule w Hamburgu. Podróżowała po Europie (Włochy, Francja, Szwajcaria i Niemcy) i USA.

Członkostwo w organizacjach

Gentil-Tippenhauer należała m.in. do:

• Polskiego Związku Narciarskiego,
• Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (od 1935 r.),
• Polskiego Towarzystwa Artystycznego,
• Związku Polskich Artystów Plastyków,
• Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków,
• Stowarzyszenia Polska Sztuka Dekoracyjna,
• Podhalańskiego Związku Plastyków w Zakopanem.

Wystawy i wyróżnienia

Od 1925 roku wystawiała głównie w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. W 1927 roku uzyskała wyróżnienie za batik (szal zielony). W 1932 roku wystawiła cykl pejzaży zakopiańskich w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich w Warszawie. W tych latach wystawiała także w Bydgoszczy, Zakopanem i za granicą: w Lyonie, Mediolanie i Turynie. W latach 1940–1942 przebywała na Ukrainie. W czasie wojny w Warszawie uczyła rysunków na tajnych kompletach w latach 1943–1944. W czasie powstania warszawskiego cały przedwojenny dorobek artystki został zniszczony. Po wojnie brała udział niemal we wszystkich wystawach ZPAP w Zakopanem. Miała tam też wystawę indywidualną w 1961 roku. W 1965 roku miała wystawę pośmiertną w Biurze Wystaw Artystycznych.

Wanda Gentil-Tippenhauer malowała akwarelą i temperą stylizowane pejzaże z motywami tatrzańskimi (np. Dolina Białej Wody, widok na Giewont) i sceny rodzajowe z Podhala. Czasami malowała kwiaty i obrazy o tematyce religijnej. Zajmowała się również malarstwem na szkle, malarstwem ściennym, batikiem, architekturą wnętrz i konserwacją obrazów. W okresie międzywojennym wykonała między innymi malowidła ścienne w kościele św. Katarzyny w Zgierzu i w kaplicy zamku Krasickich koło Brzeżan. Ilustrowała bajki murzyńskie z Haiti pióra Wiktorii Gentil-Tippenhauer wydane w 1931 roku. Po wojnie wykonała w Zakopanem dekoracje budynku Orbisu i Sali TPPR.

Gentil-Tippenhauer jest również autorką schematów 11 dróg narciarskich w Tatrach opisanych przez Józefa Oppenheima w książce Szlaki narciarskie Tatr Polskich i główne przejścia na południową stronę, wydanej przez Polski Związek Narciarski w Krakowie (1936).

Gentil-Tippenhauer zajmowała się również krytyką artystyczną. Pisywała recenzje m.in. w „Kurierze Łódzkim” w 1925 roku i w wileńskim „Przeglądzie Artystycznym” w latach 1926–1929.

Interesowała się podhalańską sztuką ludową, urządzała jej konkursy i wystawy w Zakopanem, pisała o ludowych artystach podhalańskich, także o Andrzeju Strugu i Władysławie Matlakowskim („Wierchy” 1938–61, „Polska Sztuka Ludowa” 1954–57).

W okresie międzywojennym uprawiała w Tatrach turystykę w lecie i zimie. Wspólnie z Józefem Oppenheimem napisała wspomnienie Pamięci zmarłych schronisk („Wierchy” 1948), a razem ze Stanisławem Zielińskim książkę wspomnień turystycznych i narciarskich, głównie związanych z Józefem Oppenheimem: W stronę Pysznej (Warszawa 1961, następne wydania już tylko pod nazwiskiem samego Zielińskiego).

Nigdy nie wydano maszynopisu Wandy Gentil-Tippenhauer SOS w Tatrach, znajdującego się w zbiorach archiwum Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, poświęconego postaci Oppenheima i wyprawom Pogotowia Tatrzańskiego TOPR w latach 1914–1939, zawierającego m.in. opis wyprawy TOPR po ciało taternika Wincentego Birkenmajera na Galerię Gankową w kwietniu 1933 r. W zbiorach Muzeum znajdują się również listy Wandy do Oppenheima.

Wanda Gentil-Tippenhauer zauroczyła się Tatrami i narciarstwem w 1925 roku. Mieszkała w latach międzywojennych w Warszawie, po 1945 roku mieszkała w Zakopanem, wyłączając lata 1946–1947, kiedy to przebywała w Warszawie.

Była towarzyszką życia Oppenheima, jednak wyszła za mąż za Ludwika Widigiera, kolekcjonera dzieł sztuki. W 1945 r. zamieszkała z Oppenheimem na Krzeptówkach i 28 stycznia 1946 r. była u boku swego przyjaciela, gdy został zastrzelony. Została wtedy również postrzelona w głowę.

Była matką chrzestną Katarzyny Piskorskiej (w 1938 roku).

Po śmierci w 1965 r. została pochowana na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Na jej grobie stanął pomnik wykonany przez uczniów pracujących pod kierunkiem Antoniego Rząsy w pracowni Władysława Hasiora w Zespole Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem.

• Cezary Chlebowski: Bez pokory. T. 1-2. Warszawa: ARS Print Production s.c., 1997, s. 349, 389, 417, zdjęcie nr 42. ISBN 83-87224-05-7.
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
• Wojciech Szatkowski: Głos w sprawie Józefa Oppenheima.... WATRA: Podhalański Serwis Informacyjny – Archiwum, 2009-05-06. [dostęp 2011-07-19].
• Janusz Zdebski: Stary cmentarz w Zakopanem. Przewodnik biograficzny. Wyd. 2. Warszawa, Kraków: 1986, s. 70–71. ISBN 83-7005-049-2.
• Jan Kiełkowski: Gentil-Tippenhauer Wanda. W: Małgorzata i Jan Kiełkowscy (red.): Wielka encyklopedia gór i alpinizmu. T. 6: Ludzie gór. Katowice: Wydawnictwo STAPIS, 2013, s. 270. ISBN 978-83-61050-89-6.