Waldemar Baczak

Waldemar Baczak ps. Młody, Arne, F-25, Henryk (ur. 15 listopada 1922 w Warszawie, zm. 24 lutego 1947 tamże) – kapral podchorąży Armii Krajowej, żołnierz pułku Baszta, powstaniec warszawski.

Syn Kazimierza i Ireny z Krzyżanowskich. Uczył się w Męskim Gimnazjum i Liceum Tow. im. Jana Zamoyskiego, ukończył je na tajnych kompletach w marcu 1940. W 1942 studiował na Wydziale Prawa konspiracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego.

W konspiracji od jesieni 1942, kierował referatem więziennym kontrwywiadu wydziału II KO Warszawa AK, a od jesieni 1943 równocześnie dowodził grupą rozpoznawczą Kedywu Okręgu Warszawa AK. Nosił wtedy ps. „Młody”. Opracował projekt wysadzenia w powietrze gmachu Gestapo w al. Szucha przy pomocy wozu-bomby, pomysł ten nie został zrealizowany. W 1944 ukończył z pierwszą lokatą tajną podchorążówkę, awansując do stopnia kpr. pchor. W powstaniu warszawskim pod ps. „Arne” dowodził drużyną w 2. plutonie kompanii B-3 pułku AK „Baszta” na Mokotowie, pięciokrotnie ranny, w tym dwukrotnie ciężko, po rekonwalescencji w oddziale II sztabu 10. DP AK.

Po kapitulacji powstania – w Krakowie, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa Uniwersytet Jagielloński, we wrześniu 1945 uzyskując dyplom magistra praw. Przeniósł się do Warszawy. Brał udział w pracach dokumentacyjnych pułku AK „Baszta” i pracach ekshumacyjnych poległych powstańców pułku, będąc kierownikiem sekcji dokumentacyjnej i członkiem sekcji ekshumacyjnej. W Warszawie podjął studia doktoranckie na Wydziale Prawa Uniwersytet Warszawski, był przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego Studentów UW (organu statutowego Towarzystwa „Bratnia Pomoc” Studentów UW), pracował jako urzędnik w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od listopada 1945 w Wolność i Niezawisłość, ps. „F 25”, „Henryk”, kierował referatem w wydziale informacji Zarządu Obszaru Centralnego.

Aresztowany 17 listopada 1946 podczas II Krajowej Konferencji Akademickiej, na której był delegatem Towarzystwa „Bratnia Pomoc” Studentów UW, w procesie Wolność i Niezawisłość przed WSR w Warszawie 14 stycznia 1947 wraz z Ksawerym Grocholskim i Witoldem Kalickim skazany na karę śmierci (przewodniczącym składu sędziowskiego był Marian Bartoń). NSW 17 lutego 1947 wyrok ten utrzymał w mocy. Nie prosił o łaskę, ale o darowanie mu życia błagali Bieruta: dziadek – 91-letni Antoni Baczak, babka i chrzestna, 83-letnia Maria Krzyżanowska, matka – Irena Baczak, Towarzystwo „Bratnia Pomoc” Studentów UW. W obronę podwładnego mocno zaangażował się dowódca kompanii B-3 pułku AK „Baszta” kpt. Michał Juchnicki „Wicher”. 16 lutego 1947 do kancelarii Bieruta nadszedł z Gentofl (Dania) telegram z prośbą o łaskę dla trzech skazańców: Grocholskiego, Kalickiego i Baczaka, nadany przez Emila Dehna, znanego duńskiego publicystę i dziennikarza. Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Waldemar Baczak został stracony 24 lutego 1947 roku w więzieniu mokotowskim. Zadziwia pośpiech wykonania wyroku, tłumaczony zapewne rosnącymi protestami opinii społecznej.

Dokładne miejsce pochówku nieznane. Mogiła symboliczna na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie w Kwaterze „na Łączce” oraz na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Izba Wojskowa SN 8 III 1991 nakazała zmienić orzeczenia b. WSR w Warszawie i b. NSW i oskarżonych uniewinnić.

• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991., zob też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.
• AIPN, Teczki więźniów 1947, Baczak Waldemar
• AWL, WSR w Warszawie, 118/91/3967–3968
• W. Bartoszewski, Syndykat zbrodni..., s. 24
• Informator o osobach skazanych..., według indeksu
• A.K. Kunert, Słownik biograficzny..., t. 1, s. 32–33 (il.)
• Inka Słodkowska „Heroiczni pozytywiści. Towarzystwo «Bratnia Pomoc» Studentów Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1949” w: „Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku”, Warszawa 2008, s. 150 i 152.