Vassilis Nefeloudis

Ο Βασίλης Νεφελούδης (Φεβρουάριος 1906 - 16 Ιουλίου 2004) ήταν βουλευτής και μέλος του Πολιτικού Γραφείου και γραμματέας της Κ.Ε του ΚΚΕ. Στη διάρκεια της Κατοχής ήταν πρωτεργάτης στα κινήματα της Μέσης Ανατολής. Μεταπολεμικά έγινε βουλευτής της ΕΔΑ, και συγγραφέας. Επίσης ήταν από τους πρώτους υποστηρικτές της Ανανεωτικής Αριστεράς.

Ο Βασίλης Νεφελούδης γεννήθηκε στα Μουδανιά της Μικράς Ασίας το Φεβρουάριο του 1906. Προερχόνταν από εύπορη οικογένεια, η οποία όμως καταστράφηκε οικονομικά με τη Μικρασιατική Καταστροφή και ήλθε στην Ελλάδα φτωχή και εξαθλιωμένη. Ο ίδιος εργάστηκε σε διάφορες εργασίες πριν προσληφθεί στην εταιρεία των Τραμ, ως εισπράκτορας αρχικά και αργότερα ως οδηγός. Δραστηριοποιήθηκε ως συνδικαλιστής, ενώ το 1927 εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Το 1930 εκλέχθηκε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ, καθώς και Γραμματέας της Ομοσπονδίας Εργατών Ηλεκτρισμού και Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας. Το 1931 διορίστηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ από την Κομμουνιστική Διεθνή (ΚΔ), όταν αυτή επενέβη για τον τερματισμό της λεγόμενης Φραξιονιστικής πάλης χωρίς αρχές.

Φοίτησε στις κομματικές σχολές KOYTB και συμμετείχε σε αποστολές του ΚΚΕ στη Μόσχα για συνέδρια της ΚΔ.

Το 1932 εκλέχθηκε πρώτος σε ψήφους βουλευτής Αθηνών του ΚΚΕ με το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών Αγροτών (ΕΜΕΑ), ενώ το 1934 ήταν υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων. Το 1936 εκλέχθηκε πάλι βουλευτής Αθηνών του ΚΚΕ με το Παλλαϊκό Μέτωπο.

Το 1934 στο 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ ανέλαβε Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ ο Νίκος Ζαχαριάδης Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ. Στο 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ το 1935 επανεξελέγη στο Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ.Στις εκλογές τον Ιανουάριο του 1936 εκλέχτηκε και πάλι βουλευτής Αθηνών.

Μεταξική δικτατορία - φυλακές Κέρκυρας

Μετά το ξέσπασμα της μεταξικής δικτατορίας και τη σύλληψη μιας σειράς κορυφαίων στελεχών του κόμματος, ο Νεφελούδης μαζί με τον Στέλιο Σκλάβαινα και τον Μήτσο Παρτσαλίδη συγκρότησαν Τριμελή Γραμματεία που αποτέλεσε τον καθοδηγητικό πυρήνα του κόμματος, λόγω της σύλληψης του Νίκου Ζαχαριάδη. Τον Απρίλιο του 1938 ο Νεφελούδης συνελήφθη μαζί με τον Σκλάβαινα και τον Παρτσαλίδη στο σπίτι του στα Άνω Πατήσια, μεταφέρθηκε αρχικά στην Ακροναυπλία και αργότερα στις φυλακές της Κέρκυρας στην Αχτίνα Θ΄. Εκεί κρατήθηκαν αρκετά στελέχη του ΚΚΕ σε πολύ αυστηρή απομόνωση, χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο.

Στη Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ τον Δεκέμβρη του 1942 δε θεωρήθηκε πλέον μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και του Πολιτικού Γραφείου. Στο 7ο συνέδριο του ΚΚΕ το 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης ανέφερε ότι η απόφαση της Συνδιάσκεψης ήταν καθαίρεση από μέλος της Κ.Ε λόγω επαφών του Νεφελούδη με τις αρχές ασφαλείας για δήλωση μετανοίας όπως έγραψε και ο Θανάσης Χατζής στο έργο του.

Διαγραφή από μέλος του ΚΚΕ

Ο Νεφελούδης αναφέρει ότι κατά την παραμονή του στην Αχτίνα Θ' συγκρούστηκε σφοδρά με τον Νίκο Ζαχαριάδη, πράξη για την οποία θεώρησε ότι οδηγήθηκε στην περιθωριοποίησή του μέσα στις φυλακές και αργότερα τη διαγραφή του από το ΚΚΕ. Επίσης αναφέρει ότι η διαγραφή του από μέλος του ΚΚΕ έγινε τον Οκτώβριο του 1945 για διαφωνίες με τον Ζαχαριάδη. Αντίθετα ο Γιώργης Τρικαλινός αναφέρει ότι στο 7ο συνέδριο του ΚΚΕ, ο Νεφελούδης δεν αποκαταστάθηκε ως μέλος του ΚΚΕ λόγω της στάσης του στις φυλακές της Κέρκυρας.

Το 1961 στο 8ο συνέδριο του ΚΚΕ, ακυρώθηκε η διαγραφή του Νεφελούδη από μέλος του ΚΚΕ.

Το 1943 μεταφέρθηκε από τις φυλακές της Κέρκυρας ως κρατούμενος στους Παξούς και από εκεί στην Ιταλία, αλλά λίγο καιρό αργότερα, με την απελευθέρωση της Νότιας Ιταλίας, ο Νεφελούδης αποφυλακίστηκε και μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο τον Σεπτέμβρη του 1943. Εκεί συμμετείχε στο Αντιστασιακό Κίνημα της Μέσης Ανατολής. Από δική του ιδέα δημιουργήθηκε οργάνωση "ομπρέλα" όλων των αντιμοναρχικών οργανώσεων στις 1/11/1943 η (Προσωρινή) Επιτροπή Συντονισμού Αγώνα (ΠΕΣΑ ή ΕΣΑ) με στόχους μεταξύ άλλων τη συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, όπου εκτελούσε χρέη προεδρείου μαζί με τους Περικλή Αργυρόπουλο, Άγγελο Αγαπητό όπου μαζί με άλλους αντιφασίστες, κομμουνιστές, αριστερούς, βενιζελογενείς καθοδήγησαν μια σειρά από κινήματα.

Όταν έγινε γνωστό στη Μέση Ανατολή ότι ιδρύθηκε στην Ελλάδα η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, ο Νεφελούδης συνυπέγραψε επιστολή μαζί με τους Θείελπι Λευκία, Περικλή Αργυρόπουλο, τον Νίκο Καραγιάννη γραμματέα της Ναυτεργατικής Ένωσης, τον Γ. Κώνστα αντισυνταγματάρχη ε.α, και τον Ιωάννη Κακοσαίο στις 4/3/1944 με αποδέκτη την κυβέρνηση Τσουδερού ώστε να συμμετάσχει σε αυτήν. Αν και μέλη της ΕΣΑ εξέφρασαν τη διαφωνία τους, ο Νεφελούδης συμφώνησε με την εισήγηση του Γιάννη Σάλλα της ΑΣΟ για εκδήλωση κινήματος υπέρ της ΠΕΕΑ.

Αποκορύφωμα των γεγονότων ήταν το τελευταίο κίνημα του Απριλίου του 1944, στο οποίο υπήρξε ένοπλη καταστολή με νεκρούς. Το ΕΑΜ υποχρεώθηκε να αποκηρύξει το κίνημα στο Συνέδριο του Λιβάνου, ενώ περίπου 7500 αφοπλισμένοι Έλληνες στρατιώτες οπαδοί της ΠΕΕΑ κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβύη, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Μετά από στρατοδικεία μερικοί καταδικάστηκαν σε θάνατο, αλλά οι ποινές δεν εκτελέστηκαν. Μετά την καταστολή των κινημάτων από τους Βρετανούς, ο Νεφελούδης απέφυγε τη σύλληψη και συμμετείχε στην έκδοση του Δελτίου Ειδήσεων του Αντιφασίστα μαζί και με τον λογοτέχνη Στρατή Τσίρκα. Στις 18/4/1944 ζητούσε στον Αντιφασίστα να μην αναγνωριστεί η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου. Στην Αλεξάνδρεια εξέδωσε υπό το ψευδώνυμο Νάσος Σύριος το βιβλίο Νεοελληνικά Προβλήματα το οποίο μοιράστηκε στους φυλακισμένους στρατιώτες.

Κριτική της στάσης του

Το 1945 εξέδωσε βιβλίο για τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή από τον ΕΑΜικο εκδοτικό οργανισμό Ο Ρήγας. Χρεώθηκε όμως, όπως και οι υπόλοιποι αριστεροί πρωταγωνιστές της Μέσης Ανατολής ότι στην ουσία εκτελούσαν διαταγές των ανθρώπων του Γλύξμπουργκ, ένα μεγάλης ολκής αριστερό λάθος, την ατυχή κατάληξη των γεγονότων στη Μέση Ανατολή, ενώ υπήρξαν και κατηγορίες για να ξεκαθαριστεί ο ρόλος του. Ο Ζαχαριάδης στο 7ο συνέδριο του ΚΚΕ έκανε υπαινιγμό ότι για τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής υπάρχει αγγλικός δάκτυλος, ενώ ο Θεόδωρος Μακρίδης ζητούσε εκθέσεις πεπραγμένων από στελέχη της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ) για τους πρωταγωνιστές του κινήματος και σημείωσε ότι κατηγορούνται για έλλειψη θάρρους ανάληψης ευθυνών ο Νεφελούδης και ίσως ο Σάλας.Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του πλοίαρχου Ν. Πετρόπουλου που συμμετείχε στα κινήματα υπέρ της ΠΕΕΑ, ο Νεφελούδης μαζί με τον Καραγιάννη έπαιξαν τον σημαντικότερο ρόλο προς την εξτρεμιστική κατάσταση.

Τον Οκτώβρη του 1944 επέστρεψε κρυφά, με καράβι στην Ελλάδα. Την περίοδο των Δεκεμβριανών ήταν διευθυντής στην εαμική εφημερίδα Ελεύθερη Ελλάδα.

Ο Νεφελούδης συνέχισε να πρωταγωνιστεί στο συνδικαλιστικό τομέα στον ΕΡΓΑΣ, ενώ στις 21/1/1946 εκλέχτηκε μέλος της προσωρινής επιτροπής της ΓΣΕΕ όπου ο ΕΡΓΑΣ κατέκτησε την πρώτη θέση. Συνελήφθη ξανά στα μέσα του 1947 μαζί με τον Δημήτρη Παπαρήγα και άλλα συνδικαλιστικά στελέχη του ΚΚΕ. Άρθρα του φιλοξενήθηκαν στον Ριζοσπάστη το 1947 και εξορίστηκε στην Ικαρία. Αφέθηκε ελεύθερος το 1948 από τη κυβέρνηση Σοφούλη, ενώ η κομματική οργάνωση του ΚΚΕ του υπέδειξε να μη συλληφθεί.

Από το 1948 μέχρι το 1955 που αμνηστεύτηκε ζούσε σε συνθήκες παρανομίας κλεισμένος σε ένα σπίτι στη Νέα Σμύρνη. Συνελήφθη ξανά το 1955 και μετά από λίγο απελευθερώθηκε με αμνήστευση. Εντάχθηκε στην ΕΔΑ, της οποίας διετέλεσε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής και βουλευτής της στις εκλογές του 1964. Υπήρξε ένα από τα κορυφαία στελέχη του Κινήματος Δημοκρατικού Συνδικαλισμού.

Κατά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 ο Νεφελούδης τάχθηκε με την Ανανεωτική τάση και συμμετείχε στο ΚΚΕ Εσωτερικού. Κατά την περίοδο 1974-1977 διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ-Εσωτερικού. Μετά αποσύρθηκε από την ενεργό δράση για να αναπτύξει συγγραφικό-ερευνητικό έργο. Το 1988 συμμετείχε στην Επιτροπή Πρωτοβουλίας για την Αποκατάσταση της Μνήμης των Αγωνιστών της Αριστεράς μαζί με άλλα ιστορικά στελέχη και διανοούμενους της ανανεωτικής Αριστεράς. Ως το τέλος της ζωής του ισχυριζόταν ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης ενδεχομένως ήταν πράκτορας των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών..

Οικογενειακή κατάσταση

Πέθανε στην Αθήνα το 2004. Αδερφός του ήταν το στέλεχος της Ανανεωτικής Αριστεράς και συγγραφέας Παύλος Νεφελούδης, ανηψιός του το στέλεχος της Δημοκρατικής Αριστεράς και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α, Γενικός Γραμματέας Εργασίας στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019), Ανδρέας Νεφελούδης και εγγονός του ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης.

• (1944) Νεοελληνικά Προβλήματα (Εκδόθηκε στην Αλεξάνδρεια, με ψευδώνυμο Νάσος Σύριος)
• (1945) Έλληνες πολεμιστές στη Μέση Ανατολή (έκδ. Ο Ρήγας)
• (1973) Απομυθοποίηση με τη γλώσσα των αριθμών: κριτική ανάλυση των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων στην εικοσαετία 1950-1970 (εκδ. Αρμός)
• (1974) Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις 1930-1940 (εκδ. Ολκός)
• (1979) Σημαντικές στιγμές στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος
• (1981) Η Εθνική Αντίσταση στη Μέση Ανατολή (2 τόμοι - έκδ. Θεμέλιο)
• (1984) Μαρτυρίες, 1906-1938 (έκδ. Ωκεανίδα)

Αρχεία

Επιστολή στις 16/12/1943 των Αργυρόπουλου, Αγαπητού και Νεφελούδη.

Βιβλία

• Νεφελούδης, Βασίλης (1977). Οι ρίζες του Ευρωκομμουνισμού: στιγμές από την ιστορία του αριστερού κινήματος. Αθήνα: Ράππας. 

• Νεφελούδης, Βασίλης (1981). Η Εθνική Αντίσταση στη Μέση Ανατολή. Α'+Β'. Αθήνα: Θεμέλιο. 

• Νεφελούδης, Βασίλης (1984). Μαρτυρίες, 1906-1938. Αθήνα: Ωκεανίδα. 

• Νεφελούδης, Βασίλης (2007). Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940. (Επανέκδοση. Πρόλογος: Σοφιανός Χρυσοστομίδης). Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 978-960-05-1308-0.  Α' έκδοση: Βασίλης Νεφελούδης (1974). Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940. Αθήνα: Ολκός. 

• Ελεφάντης, Άγγελος (1999). Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης (3η έκδοση). Αθήνα: Θεμέλιο. ISBN 960-310-087-0. 

• Ξηραδάκη, Κούλα (1996). Σελίδες από τον αντιφασιστικό αγώνα στη Μέση Ανατολή, 1941-1944. Αθήνα: Φιλίστωρ. ISBN 978-960-369-003-0. 

• Λυμπεράτος, Μιχάλης (2006). Στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου: Κοινωνική πόλωση, αριστερά και αστικός κόσμος στη μεταπολεμική Ελλάδα. Από τα Δεκεμβριανά στις εκλογές του 1946. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 978-960-8087-49-1. 

• Ροδάκης, Περικλής και Μπάμπης Γραμμένος, επιμ. (1988). 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, 10-14/10/1950: τα άγνωστα πρακτικά μιας σκηνοθετημένης δίκης εναντίον των πρώτων κομμουνιστών της αμφισβήτησης. Αθήνα: Γλάρος. 

• συλλογικό (2012). Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ. 2 (5η έκδοση). Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. ISBN 978-960-224759-4. 

• ΚΚΕ (1981). Επίσημα κείμενα. 5. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. 

Άρθρα

• «Απτόητος και με ήρεμη αυτοπεποίθηση ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά αντιμετώπισε την άνανδρη επίθεση του Κράτους» (pdf). Ριζοσπάστης (10 Ιουλίου 1947):3. http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=65&pageid=22407&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASVASNASeASNASTASXASdASMASPASa&CropPDF=0. Ανακτήθηκε στις 26.11.2015. 

• Σιάντος, Γιώργης (2005). «Ο τελικός λόγος του σ. Σιάντου στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ» (html). Κομμουνιστική Επιθεώρηση (αρ. 5). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-07-01. https://web.archive.org/web/20150701053437/http://www.komep.gr/2005-teyxos-5/arxeiako-yliko-o-telikos-logos-toy-s-g-siantoy-sto-7o-synedrio-toy-kke. Ανακτήθηκε στις 08.04.2015. 

• Παπαθεοδώρου, Γιάννης (2002). «Ο Σκληρός Απρίλης του ΄44. Μυθοπλασία, ιστορία και μνήμη στις Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα» (pdf). Μνήμων 24:269-296. doi:10.12681/mnimon.741. http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/download/8435/8669. Ανακτήθηκε στις 26.11.2015. 

• Οικονομίδης, Φοίβος (2011). «Έλληνες αιχμάλωτοι στη λιβυκή έρημο» (html). Ελευθεροτυπία (13 Μαρτίου). http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=258992. Ανακτήθηκε στις 06.04.2015. 

• Νεφελούδης, Αντρέας (2005). «Ο Βασίλης Νεφελούδης, η ανανεωτική αριστερά και το οικογενειακό του περιβάλλον» (html). Η Αυγή (23 Ιανουαρίου):αρχειοθετημένο στο ananeotiki.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-06-16. https://web.archive.org/web/20080616174240/http://www.ananeotiki.gr/el/readText.asp?textID=405. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρ. 2015. 

Διαδίκτυο

• Νεφελούδης, Βασίλης (5 Αυγούστου 2011). «Το τέλος της 4ης Αυγούστου». tvxs.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2015. 

• «Νεφελούδης, Βασίλης». ΕΚΕΒΙ-ΒιβλιοΝet. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2015. 

• Χωμενίδης, Χρήστος (5 Μαΐου 2007). «"Γιατί, παππού, έγινες κομμουνιστής;"». Τα Νέα online. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2015.