Thérèse Cornips

Cornips' naam is onlosmakelijk verbonden met haar levenswerk, de vertaling van de belangrijkste roman van Marcel Proust naar het Nederlands.

Cornips studeerde psychologie in Amsterdam. Ze werkte onder meer als beeldend kunstenaar, maar wijdde zich vanaf 1962 aan het vertalen van Duitse, Engelse en Franse literatuur. Ze vertaalde proza van onder anderen Goethe, Hesse, Capote, Le Clézio en Renard en toneelwerk van Marguerite Duras en Bernard-Marie Koltès.

Sinds halverwege de jaren 1970 werkte Cornips aan de integrale vertaling van Marcel Prousts monumentale romancyclus À la recherche du temps perdu. Vanwege de schamele honorering werd zij bij die onderneming aanvankelijk een tijdlang gesubsidieerd door schrijver Maarten 't Hart, à raison van vijfhonderd gulden per maand.

Ter gelegenheid van de zesenzestigste verjaardag van Thérèse Cornips werd in 1993 in Amsterdam een tentoonstelling ingericht onder de titel Landschap met vriendin, met beeldend werk van bevriende kunstenaars, onder wie Hermanus Berserik, Dick Snijders en Nicolaas Wijnberg. Aan het onder de gelijknamige titel uitgegeven boek werkten mee de schrijvers Anneke Brassinga, Elisabeth Eybers, L.Th. Lehmann, Ed Leeflang, J.J. Peereboom, Ethel Portnoy, Jan de Rooy en A.L. Snijders.

In 2009 verscheen Cornips' hervertaling van deel I van Op zoek naar de verloren tijd, getiteld De kant van Swann. Sindsdien werkte zij aan de hervertaling van À l’ombre des jeunes filles en fleurs, het enige nog niet door haar vertaalde deel van Prousts roman. In de vertaling van C.N. Lijsen luidde de titel van dat deel In de schaduw van de bloeiende meisjes; in de herziene versie van Cornips zou die titel worden: Het lommer van meisjes in bloei.

Voor haar vertaling van Prousts romancyclus werd Cornips in 1999 bekroond met de Martinus Nijhoffprijs.

Bij haar vertalingen stelde Cornips zich ten doel de lezer een inkijk te verschaffen in het wezen van de brontaal, het Frans, terwijl latere vertalers vaak een aanpak verdedigen die uitgaat van de sterkte van de doeltaal, het Nederlands.

Privé

Zij was vanaf 2003 tot zijn overlijden getrouwd met de archeoloog prof. drs. Herman Hendrik (Carlos) van Regteren Altena (1927-2014), vader van onder anderen Yvo van Regteren Altena. Eerder was ze gehuwd met Klaus Grünewald en de dichter Chris J. van Geel (1917-1974).

In 1977 werd Cornips door Theo Uittenbogaard geportretteerd in de tweede editie van het VPRO-programma Het Gat van Nederland onder de titel Op zoek naar Marcel Proust

Vertalingen

• Kurt Baschwitz, Heksen en heksenprocessen : de geschiedenis van een massawaan en zijn bestrijding, 1964 (Dt.: Hexen und Hexenprozesse, 1963)
• Violette Leduc, De bastaard : een relaas, 1966 (Fr.: La bâtarde, 1964)
• Kobo Abe, De vrouw in het zand : roman, 1969 (vert. uit het Engels, The woman in the dunes, naar de oorspr. Japanse uitgave, Suna no Onna, 1964)
• Jean-Marie Gustave Le Clézio, Het proces-verbaal, 1964 (Fr.: Le procès-verbal, 1963)
• Truman Capote, In koelen bloede : het ware verhaal van een meervoudige moord en zijn gevolgen, 1966/1985, (Eng.: In cold blood, 1965)
• Jules Renard, Peenhaar : verhalen, 1969 (Fr.: Poile de carotte, 1894)
• Hermann Hesse, Rosshalde : roman, 1973 (Dt.: Rosshalde, 1914)
• Johann Wolfgang Goethe, Het lijden van de jonge Werther, 1975 (Dt.: Die Leiden des jungen Werther, 1787)
• Marcel Proust, Plaatsnamen: de naam. Op zoek naar de verloren tijd, I. De kant van Swann, dl. 3, 1976 (Fr.: Noms de pays: le nom. À la recherche du temps perdu. Du côté de chez Swann, 3, 1913)
• Marcel Proust, Plaatsnamen: de plaats (vervolg). Op zoek naar de verloren tijd, II. In de schaduw van de bloeiende meisjes, 1978 (Fr.: Noms de pays: le pays. À la recherche du temps perdu. À l'ombre des jeunes filles en fleurs, 3, 1918)
• Marcel Proust, De kant van Guermantes, dl. 1 + 2. Op zoek naar de verloren tijd, III, 1980, 1983. (Fr.: Le côté de Guermantes, 1 + 2. À la recherche du temps perdu, 1920-1921)
• Marcel Proust, Sodom en Gomorra, dl. 1 + 2. Op zoek naar de verloren tijd, IV, 1985, 1989, 1991 (Fr.: Sodome et Gomorrhe, 1 + 2. À la recherche du temps perdu, 1921-1922)
• Marcel Proust, De gevangene. Op zoek naar de verloren tijd, V. 1991, 1993 (Fr.: La prisonnière. A la recherche du temps perdu, 1923)
• Marcel Proust, De voortvluchtige. Op zoek naar de verloren tijd, VI, 1995 (Fr.: La fugitive. À la recherche du temps perdu, 1925).
• Marcel Proust, De tijd hervonden, dl. 1 + 2. Op zoek naar de verloren tijd, VII, 1997, 1999 (Fr.: Le temps retrouvé, 1 + 2. À la recherche du temps perdu, 1927).
• Marcel Proust, De kant van Swann, 2009. Ingel. en geannot. door Ieme van der Poel en Ton Hoenselaars. Bevat: 1. Combray, 2. Een liefde van Swann, en 3. Plaatsnamen: de naam. 11e, herziene druk (Fr.: Du côté de chez Swann. À la recherche du temps perdu, I, 1913)

Over Thérèse Cornips

• Françoise Berserik (red.) e.a., Landschap met vriendin. Schrijvers en schilders bij Thérèse Cornips. Cornips, Amsterdam, 1992, 39 p.
• Guus Middag, Met een bevroren jas en een geleend tientje. Herinneringen van Thérèse Cornips. Van Oorschot, Amsterdam, 2015, 232 p. ISBN 978-90-2826033-7