Theo Boer

Theodoor Adriaan (Theo) Boer (Rotterdam, 1960) is een Nederlandse ethicus. Hij werd vooral bekend door zijn bijdrage aan de discussie over euthanasie en de maakbaarheid van het leven.

Theo Boer studeerde vanaf 1979 theologie te Utrecht waar hij in 1989 afstudeerde op het onderwerp 'Zorgvuldigheidscriteria bij het brengen van slecht nieuws in de gezondheidszorg'. In 1983-1984 studeerde hij ethiek in Uppsala en in 1988-1991 aan de kerkelijke opleiding bij de Universiteit Utrecht. In dit kader deed hij in 1989, kort voor de val van het IJzeren Gordijn, een leervicariaat in Karl-Marx-Stadt (Chemnitz). In 1991 studeerde hij af op de thesis 'Humanum et Christianum: eine Untersuchung zum Grund christlicher Ethik'. In Uppsala zette hij vanaf 1991 bij Carl-Henric Grenholm een studie voort als Research Fellow bij het Theologisch Instituut van de Universiteit van Uppsala. Daar verkreeg hij in 1995 de graad van theologisch licentiaat met een thesis over de ethiek van James M. Gustafson. In 1997 promoveerde hij te Utrecht op het proefschrift 'Theological Ethics after Gustafson: A Critical Analysis of the Normative Structure of James M. Gustafson's Theocentric Ethics'.

Van 1987-2001 werkte Boer bij het Centrum voor Bio-ethiek en Gezondheidsrecht (CBG), tegenwoordig Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht. Van daaruit was hij gedetacheerd als studiesecretaris ethiek bij de Christelijke Vereniging van Zorginstellingen, tegenwoordig Reliëf - Christelijke Vereniging van Zorgaanbieders. Vanaf 2001 was hij universitair docent ethiek bij de Universiteit Utrecht vanwege de Nederlandse Hervormde Kerk (na 2004: Protestantse Kerk in Nederland). Deze betrekking ging over naar de Protestantse Theologische Universiteit, die hem vanaf 2012 in Groningen plaatste. Van 2005 tot 2014 was Boer lid van een Regionale Toetsingscommissie Euthanasie. Vanaf 2014 is Boer tevens werkzaam bij de Theologische Universiteit Kampen (TUK), waar hij de Lindeboom-leerstoel 'Ethiek van de zorg' bekleedt.

Theo Boer sluit zich aan bij de ‘theocentrische ethiek’ van de Amerikaanse ethicus James M. Gustafson. Gustafson combineert vier bronnen: (1) Schrift en traditie, (2) methodes en principes vanuit de wijsbegeerte, (3) de natuurwetenschappen en (4) menselijke ervaringen. In de praktijk ligt hierdoor de nadruk op openheid van alle perspectieven en op de noodzaak van compromissen vanwege een door alle mensen gedeeld belang bij het voorkomen van chaos. Boer legt er daarnaast in navolging van Gustafson op dat de ethiek de feiten 'op orde' moet hebben: die zijn in de ethiek van even groot belang als normen, waarden of idealen. Boer verwerkte voor zijn benadering van de ethiek elementen uit de tweerijkenleer bij Augustinus, Luther en Reinhold Niebuhr tot een 'ethiek van de badkuip'. Deze benadering houdt in dat er met twee soorten ethiek gerekend moet worden, die met elkaar in een spanningsvolle verhouding staan: een ethiek van de 'bodem' (van regels en compromissen, ter voorkoming van chaos) en een ethiek van de 'rand' ('een ethiek van pluraliteit en vrijheid, met zicht op het ideale leven'). Het vermengen of verwarren van beide niveaus kan aldus Boer tot ongelukken leiden: het tot een verplichting maken van idealen, of het tot ideaal verheffen van het compromis. Deze benadering biedt in de sociale ethiek een theologische legitimering voor democratie en het sluiten van compromissen, en kent parallellen met het 'twee keer denken' van Boers jarenlange collega-ethicus Gerrit de Kruijf (1952-2013). Theo Boer heeft zich voorts beziggehouden met de ethiek van de Duitse praktisch theoloog Alfred Dedo Müller. Hoewel Müller zich in 1933-1945 nimmer als nationaalsocialist afficheerde, ontdekte Boer dat Müller in de jaren dertig uitgebreide concessies aan het nationaalsocialisme deed. In de toegepaste ethiek houdt Theo Boer zich vooral bezig met biomedische ethiek. Boer wordt geregeld binnen en buiten Nederland geraadpleegd als expert op het gebied van de Nederlandse praktijk en wetgeving rond euthanasie. Ook treedt hij geregeld op in de media. Hoewel geen tegenstander van euthanasie geldt hij als een van de belangrijkste critici van het Nederlandse euthanasiemodel en bepleit hij in andere landen stringentere criteria mocht daar tot legalisering worden overgegaan.

• Overbehandeling
• Palliatieve zorg, aard van het lijden
• Voorspellend geneeskundig onderzoek
• De ethiek van Alfred Dedo Müller
• Ervaringen bij de toetsing van euthanasie en hulp bij zelfdoding in Nederland

In de loop der jaren was Theo Boer lid van diverse commissies en besturen, waaronder het bestuur van de faculteit Godgeleerdheid van de Universiteit Utrecht (1986-1988), lid en rapporteur van de synodale werkgroep 'Biomedische ethiek' (1990-92) en lid van de werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg (PGZ, 1993-2011) van de Samen op Weg kerken/ Protestantse Kerk in Nederland, lid van de ethische commissies in diverse ggz-instellingen en instellingen voor gehandicaptenzorg, lid van de ethische commissie (CABLA) van de Nederlandse Zorgfederatie, voorzitter van de Ethics Committee of the European Liaison Committee for the Private Not for Profit Sanitory Sector, en lid van een Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (2005-2014). Hij werkte in diverse jaren mee aan de volksgezondheidsparagraaf van het verkiezingsprogramma van het CDA voor de Tweede Kamerverkiezingen. Theo Boer is onder meer lid van de volgende netwerken:

• Lid van de Gezondheidsraad (vaste Commissie voor Ethiek en Recht)
• Lid van de onderzoeksgroep Beliefs van de PThU
• Geassocieerd onderzoeker bij het Ethiek Instituut Universiteit Utrecht
• Fellow of the Center for Bioethics and Human Dignity, Evanston, Verenigde Staten
• Onderzoeksschool Wijsbegeerte, kamer Ethiek en Praktische Filosofie, adviserend lid van het kamerbestuur vanuit de theologie.
• Society of Christian Ethics (Verenigde Staten): voorzitter van de Interest Group Evangelical Ethics
• Nederlandse-vereniging-voor-bio-ethiek Nederlandse Vereniging voor Bio-ethiek] (NVBe)
• Voorzitter van de redactie van de Lindeboomreeks, serie wetenschappelijke studies over christelijk geloof en ethiek in de zorg

• T.A. Boer, S.M.H. Einerhand, J.N. de Haas‐de Vries en M.N. van Rijswijk, 'Komt een test bij de dokter', Lindeboom Reeks deel 20. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn 2018
• T.A. Boer, 'Dialectics of Lead: Fifty Years of Dutch Euthanasia and its Lessons', International Journal of Environmental Studies 78, 2 (April 2018)
• Theo Boer, ‘Euthanasia and Addiction: a Comment from the Netherlands’, Addiction 113,1 (January 2018)

• Biografie en publicaties van T.A. Boer op de website van de Protestantse Theologische Universiteit en het Prof.dr.G.A. Lindeboom Instituut
• Ethiek Instituut Universiteit Utrecht
• Center for Bioethics and Human Dignity (Verenigde Staten)
• Society of Christian Ethics (Verenigde Staten)
• Nederlandse Vereniging voor Bio-ethiek (NVBe)
• Carl-Henric Grenholm (Zweeds)
• James M. Gustafson (Engels)
• Alfred Dedo Müller (Duits)